1. Սույն Կանոնները հանդիսանում են ներքին իրավական ակտ, որով սահմանվում են աշխատանքային միասնական կանոններ աշխատանքի վայրում և կանոնակարգում են Արցախի Հանրապետության Մարդու իրավունքների պաշտպանի (այսուհետ՝ Պաշտպան) աշխատակազմի (այսուհետ՝ Աշխատակազմ) պետական ծառայողների, դեպարտամենտի ղեկավարի, Պաշտպանի խորհրդականների, ինչպես նաև Աշխատակազմի քարտուղարության՝ տեխնիկական սպասարկում իրականացնող անձանց (այսուհետ՝ Աշխատողներ)՝ աշխատանքի ընդունման և ազատման կարգը, աշխատանքային պայմանագրի կողմերի հիմնական իրավունքները, պարտականությունները և պատասխանատվությունները, աշխատանքի ռեժիմը, հանգստի ժամանակը, Աշխատողների նկատմամբ կիրառվող խրախուսանքի և կարգապահական պատասխանատվության միջոցները, ինչպես նաև պետական ծառայության հետ կապված աշխատանքային այլ հարաբերությունները, եթե պետական ծառայության ոլորտը կանոնակարգող իրավական ակտերով այդ հարաբերությունները կարգավորող առանձնահատկություններ սահմանված չեն:
2. Կանոնները պարտադիր են Գործատուի հետ աշխատանքային հարաբերություններում գտնվող բոլոր Աշխատողների համար, բացառությամբ աշխատանքի և հանգստի միասնական ռեժիմ սահմանող դրույթների, որոնք չեն տարածվում այն Աշխատողների վրա, որոնց հետ կնքված աշխատանքային պայմանագրով կամ աշխատանքի ընդունելու մասին անհատական իրավական ակտով նախատեսված է աշխատանքի և հանգստի միասնական ռեժիմից տարբեր ռեժիմ:
3. Աշխատանքի ընդունելու հիմքը գրավոր աշխատանքային պայմանագիրն է և (կամ) աշխատանքի ընդունելու մասին անհատական իրավական ակտը (այսուհետ՝ Հրաման): Հրամանով ծագած աշխատանքային հարաբերությունների կարգավորման վրա տարածվում են պայմանագրային հարաբերությունների կարգավորման սույն Կանոնների դրույթները:
4. Աշխատանքային պայմանագիր կնքելու կամ Հրաման ընդունելու համար Գործատուն աշխատանքի ընդունվող անձից պահանջում է հետևյալ փաստաթղթերը՝
1) անձը հաստատող փաստաթուղթ.
2) սոցիալական ապահովության քարտ կամ սոցիալական ապահովության քարտ չունենալու մասին տեղեկանք կամ հանրային ծառայության համարանիշ կամ հանրային ծառայության համարանիշ չունենալու մասին տեղեկանք.
3) կրթության կամ անհրաժեշտ որակավորման մասին վկայական, եթե աշխատանքային օրենսդրությանը համապատասխան տվյալ աշխատանքը կապված է որոշակի կրթության կամ մասնագիտական պատրաստվածության հետ.
4) ծնողներից մեկի, որդեգրողի կամ հոգաբարձուի կամ խնամակալի գրավոր համաձայնությունը, եթե աշխատանքի է ընդունվում մինչև տասնվեց տարեկան անչափահաս քաղաքացի.
5) օրենքով կամ այլ նորմատիվ իրավական ակտերով սահմանված այլ փաստաթղթեր:
5. Աշխատանքի ընդունվողի կողմից ներկայացված փաստաթղթերը ենթակա են ուսումնասիրման:
6. Կանոնների 4-րդ կետի 1-ին և 3-րդ ենթակետերով նախատեսված փաստաթղթերը լուսապատճենահանվում և վերադարձվում են, իսկ 4-րդ և 5-րդ կետերով նախատեսված փաստաթղթերը պահպանվում են Գործատուի մոտ:
7. Անհրաժեշտության դեպքում Գործատուի և աշխատանքի ընդունվողի համաձայնությամբ վերջինս կարող է ներկայացնել անհատական (անձնավորված) հաշվառման համակարգի տեղեկատվական բազայում առկա տվյալները ներառող տեղեկանք իր նախկին աշխատանքային գործունեության վերաբերյալ:
8. Աշխատանքի ընդունվողը կարող է իր նախաձեռնությամբ Գործատուին ներկայացնել բնութագիր, երաշխավորագիր և նախկին աշխատավայրերում իրեն բնութագրող այլ փաստաթղթեր, ինչպես նաև մասնագիտական պատրաստվածության, որակավորման և դրանց կիրառման վերաբերյալ տվյալներ կամ փաստաթղթեր:
9. Եթե աշխատանքային պայմանագիր կնքելու կամ Հրաման ընդունելու համար չկա իրավական որևէ արգելք, ապա աշխատանքի ընդունվողը և Գործատուն սկսում են աշխատանքային պայմանագրում կամ Հրամանում ներառվող պայմանների համաձայնեցումը:
10. Աշխատանքային պայմանագիրը կամ Հրամանը պարտադիր կարգով պետք է ներառի հետևյալ պայմանները՝
1) Հրամանն ընդունելու, աշխատանքային պայմանագիրը կնքելու տարին, ամիսը, ամսաթիվը, հերթական համարը, վայրը.
2) Աշխատողի անունը, ազգանունը, նրա ցանկությամբ՝ նաև հայրանունը.
3) կազմակերպության անվանումը.
4) կառուցվածքային ստորաբաժանումը (դրա առկայության դեպքում).
5) աշխատանքը սկսելու տարին, ամիսը, ամսաթիվը.
6) պաշտոնի անվանումը և աշխատանքային գործառույթները.
7) հիմնական աշխատավարձի չափը և (կամ) այն որոշելու ձևը.
8) Աշխատողներին սահմանված կարգով տրվող հավելումները, հավելավճարները, լրավճարները և այլն.
9) Հրամանի կամ աշխատանքային պայմանագրի գործողության ժամկետը (անհրաժեշտության դեպքում).
10) փորձաշրջան սահմանելու դեպքում՝ փորձաշրջանի տևողությունը և պայմանները.
11) աշխատաժամանակի ռեժիմը՝ աշխատաժամանակի նորմալ տևողություն կամ ոչ լրիվ աշխատաժամանակ կամ աշխատաժամանակի կրճատ տևողություն կամ աշխատաժամանակի գումարային հաշվարկ.
12) ամենամյա արձակուրդի տեսակը (նվազագույն, լրացուցիչ, երկարացված) և տևողությունը.
13) Հրամանը կամ աշխատանքային պայմանագիրը ստորագրող անձի պաշտոնը, անվան սկզբնատառը, ազգանունը, ստորագրման տարին, ամիսը, ամսաթիվը և ընդունման վայրը:
11. Կողմերի համաձայնությամբ Հրամանում կամ աշխատանքային պայմանագրում կարող են ներառվել նաև այլ պայմաններ:
12. Աշխատանքային պայմանագիրը կնքվում է երկու օրինակից՝ կողմերի, իսկ մինչև տասնվեց տարեկան Աշխատողների հետ կնքվող աշխատանքային պայմանագրերի դեպքում՝ ծնողներից մեկի կամ որդեգրողի կամ խնամակալի ստորագրությամբ մեկ փաստաթուղթ կազմելու միջոցով, որի մեկ օրինակը Գործատուն հանձնում է Աշխատողին, իսկ մինչև տասնվեց տարեկան անձի մասնակցությամբ աշխատանքային հարաբերությունների ծագման դեպքում՝ ծնողներից մեկին կամ որդեգրողին կամ խնամակալին:
Աշխատանքային պայմանագիրը կարող է կնքվել նաև կողմերի էլեկտրոնային ստորագրությամբ: Էլեկտրոնային ստորագրությամբ կնքված աշխատանքային պայմանագրի մեկ օրինակն էլեկտրոնային եղանակով փոխանցվում է Աշխատողին, իսկ մինչև տասնվեց տարեկան անձի մասնակցությամբ աշխատանքային հարաբերությունների ծագման դեպքում՝ ծնողներից մեկին կամ որդեգրողին կամ խնամակալին:
Աշխատանքային պայմանագիրը կնքվում կամ Հրամանն ընդունվում է գրավոր ձևով: Աշխատանքային պայմանագիրն ուժի մեջ է մտնում ստորագրման պահից, իսկ Հրամանը՝ համապատասխան անձանց պատշաճ կարգով իրազեկելու պահից, եթե այդ իրավական ակտերով այլ ժամկետ նախատեսված չէ: Հրամանի մեկ օրինակը հանձնվում է Աշխատողին՝ այն ընդունելուց հետո երեք օրվա ընթացքում:
13. Եթե աշխատանքային պայմանագիրը կնքելուց հետո ընդունվել է օրենք կամ այլ նորմատիվ իրավական ակտ, որը սահմանում է կողմերի համար պարտադիր այլ կանոններ, քան պայմանագիրը կնքելիս գործող կանոններն են սահմանում, ապա կնքված պայմանագրի պայմանները պահպանում են իրենց ուժը, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ օրենքով կամ այլ նորմատիվ իրավական ակտով սահմանված է, որ դրա գործողությունը տարածվում է նախկինում կնքված պայմանագրերից ծագող հարաբերությունների վրա: Օրենսդրությամբ ավելի բարենպաստ պայմաններ սահմանվելու դեպքում աշխատանքային պայմանագիրը պետք է համապատասխանեցվի օրենսդրության պահանջներին:
14. Աշխատանքի անցնելուց առաջ Գործատուն կամ նրա լիազորած անձն աշխատանքի ընդունվող անձին պատշաճ ծանոթացնում է աշխատանքի պայմաններին, կոլեկտիվ պայմանագրին (դրա առկայության դեպքում), ներքին կարգապահական կանոններին, աշխատավայրում նրա աշխատանքը կանոնակարգող այլ իրավական ակտերին:
15. ԱՀ կառավարության լիազորած պետական կառավարման մարմին ճանաչելու, աշխատանքային գրքույկները ԱՀ կառավարության լիազորած պետական կառավարման մարմին ներկայացնելու և Աշխատողներին հանձնելու կարգը սահմանվում է ԼՂՀ կառավարության 2008թ. մայիսի 20-ի թիվ 371-Ն որոշմամբ:
16. Աշխատանքի ընդունվողների հետ կնքվող աշխատանքային պայմանագրով կամ Հրամանով կարող է սահմանվել փորձաշրջան՝ հայեցողական պաշտոն զբաղեցնող անձանց համար մինչև երեք ամիս տևողությամբ, իսկ պետական ծառայության պաշտոն զբաղեցնող անձանց համար մինչև վեց ամիս տևողությամբ:
17. Փորձաշրջանի ընթացքում Աշխատողն ունի բոլոր իրավունքները և կրում է բոլոր պարտականությունները, որոնք սահմանված են ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքով, այլ օրենքներով և նորմատիվ իրավական ակտերով, սույն կանոններով, կոլեկտիվ և աշխատանքային պայմանագրերով:
18. Փորձաշրջան չի կարող նախատեսվել, եթե աշխատանքի են ընդունվում՝
1) տասնութ տարին չլրացած անձինք.
2) գործատուների փոխադարձ համաձայնությամբ այլ աշխատանքի փոխադրվող անձինք.
3) օրենսդրությամբ նախատեսված այլ դեպքերում:
19. Փորձաշրջանի ընթացիկ արդյունքներով Աշխատողին՝ նախատեսված աշխատանքում (պաշտոնում) առաջադրված պահանջներին չհամապատասխանելու դեպքում, Գործատուն կարող է ազատել աշխատանքից մինչև փորձաշրջանի ժամկետի լրանալը ԱՀ աշխատանքային օրենսգրքի 109-րդ հոդվածի 12.1 մասով նախատեսված հիմքով՝ այդ մասին երեք օր առաջ գրավոր ծանուցելով նրան:
20. Եթե փորձաշրջանն անցնելուց հետո Աշխատողը շարունակում է աշխատել, ապա նա համարվում է փորձաշրջանն անցած, կնքված աշխատանքային պայմանագրի գործողությունը շարունակվում է, և Գործատուն կարող է նրա հետ աշխատանքային պայմանագիրը լուծել միայն ԱՀ աշխատանքային օրենսգրքի 109-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված հիմքերով:
21. Հատուկ մասնագիտական գիտելիքներ պահանջող աշխատանքների կատարման կամ պաշտոնի նշանակման համար կարող է պահանջվել որակավորման քննությունների հանձնում՝ Գործատուի հաստատած կարգին համապատասխան:
22. Գործատուն իրավունք ունի Աշխատողից պահանջելու կատարել աշխատանքային պայմանագրով չնախատեսված աշխատանքներ միայն աշխատանքային օրենսգրքով և այլ օրենքներով նախատեսված դեպքերում:
23. Արտադրության ծավալների և (կամ) տնտեսական և (կամ) տեխնոլոգիական և (կամ) աշխատանքի կազմակերպման պայմանների փոփոխման դեպքում թույլատրվում է փոփոխել աշխատանքի էական պայմանները:
24. Աշխատանքի էական պայմաններ են աշխատանքի վայրը, աշխատանքի վարձատրության չափը և (կամ) այն որոշելու ձևը, արտոնությունները, աշխատաժամանակի (աշխատանքի և հանգստի) ռեժիմը, տարակարգերը և պաշտոնների անվանումները, աշխատանքային պայմանագրի տեսակը, որոնց և (կամ) գործատուի փոփոխման դեպքում գործատուն Աշխատողին պետք է ծանուցի ԱՀ աշխատանքային օրենսգրքի 115-րդ հոդվածով սահմանված ժամկետներում, բացառությամբ հետևյալ դեպքերի՝
1) հիմնական աշխատավարձի չափի և (կամ) հավելումների, հավելավճարների բարձրացման դեպքում, երբ մյուս պայմանները պահպանվում են.
2) օրական և (կամ) շաբաթական աշխատաժամանակի կրճատման դեպքում, երբ մյուս պայմանները պահպանվում են:
25. Առանց Աշխատողի գրավոր համաձայնության աշխատանքի վարձատրության չափը և (կամ) այն որոշելու ձևը Գործատուն կարող է փոփոխել միայն օրենքով կամ պայմանագրով աշխատանքի վարձատրության պայմանների փոփոխության դեպքում, որի մասին Գործատուն գրավոր ձևով պետք է ծանուցի Աշխատողին ոչ ուշ, քան մեկ ամիս առաջ՝ մինչև նոր պայմանների ուժի մեջ մտնելը:
26. Աշխատողը չի կարող տեղափոխվել այնպիսի աշխատանքի, որն առողջական վիճակի բերումով նրան հակացուցված է բժշկասոցիալական փորձաքննական հանձնաժողովի եզրակացությամբ:
27. Եթե աշխատանքի նախկին էական պայմանները չեն կարող պահպանվել, իսկ Աշխատողը չի տվել իր գրավոր համաձայնությունն աշխատանքը նոր պայմաններում շարունակելու համար, ապա աշխատանքային պայմանագիրը լուծվում է ԱՀ աշխատանքային օրենսգրքի 109-րդ հոդվածի 1-ին մասի 9-րդ կետի համաձայն:
28. Պարապուրդի ժամանակ Գործատուն իրավունք ունի Աշխատողին, նրա գրավոր համաձայնությամբ, փոխադրելու ցանկացած այլ աշխատանքի՝ հաշվի առնելով Աշխատողի մասնագիտությունը, որակավորումը, և առողջական վիճակը: Աշխատողի համաձայնությամբ նա կարող է փոխադրվել նաև այլ աշխատանքի՝ առանց հաշվի առնելու նրա մասնագիտությունը և որակավորումը:
29. Պարապուրդի հետևանքով այլ աշխատանքի փոխադրված Աշխատողների աշխատանքի վարձատրությունը կատարվում է ԱՀ աշխատանքային օրենսգրքի 186-րդ հոդվածով սահմանված կարգով:
30. ԱՀ աշխատանքային օրենսգրքով նախատեսված հատուկ դեպքերում Գործատուն իրավունք ունի անհատական իրավական ակտի հիման վրա Աշխատողին մինչև մեկ ամիս ժամկետով նույն աշխատավայրում փոխադրելու աշխատանքային պայմանագրով չնախատեսված այլ աշխատանքի, և (կամ) նույն ժամկետով փոփոխելու աշխատանքային պայմանագրով նախատեսված ԱՀ աշխատանքային օրենսգրքի 84-րդ հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ և 6-րդ կետերով սահմանված պայմանները՝ տարերային աղետների, տեխնոլոգիական վթարների, համաճարակների, բռնկումների, զանգվածային թունավորումների, դժբախտ պատահարների, հրդեհների և արտակարգ բնույթ կրող այլ հանգամանքների կանխարգելման կամ դրանց հետևանքների անհապաղ վերացման նպատակով:
31. Արգելվում է Աշխատողին փոխադրել նրա առողջական վիճակին հակացուցված աշխատանքի:
32. Աշխատողին այլ աշխատանքի փոխադրման հատուկ դեպքերում աշխատանքի վարձատրությունը կատարվում է կատարված աշխատանքին համապատասխան: Եթե այլ աշխատանքի փոխադրման դեպքում Աշխատողից անկախ պատճառներով նրա աշխատավարձը նվազում է, ապա պահպանվում է նրա նախկին աշխատանքի վերջին ամսվա աշխատավարձի չափը:
33. Աշխատանքային պայմանագիրը կարող է լուծվել միայն գործող օրենսդրությամբ նախատեսված դեպքերում և կարգով: Աշխատանքային պայմանագիրը լուծվում է՝
1) կողմերի համաձայնությամբ.
2) պայմանագրի գործողության ժամկետը լրանալու դեպքում.
3) Աշխատողի նախաձեռնությամբ.
4) Գործատուի նախաձեռնությամբ.
5) Աշխատողի պարտադիր ժամկետային զինվորական ծառայության զորակոչվելու դեպքում.
6) դատարանի՝ օրինական ուժի մեջ մտած դատավճռի առկայության դեպքում, որին համապատասխան՝ Աշխատողը ենթարկվել է այնպիսի պատասխանատվության, որը հնարավորություն չի տալիս շարունակելու աշխատանքը.
7) եթե օրենսդրությամբ սահմանված կարգով Աշխատողը զրկվել է որոշակի աշխատանքներ կատարելու իրավունքներից.
8) եթե Աշխատողը մինչև տասնվեց տարեկան է, և ծնողներից մեկը, որդեգրողը կամ հոգաբարձուն կամ խնամակալը, նրա առողջության նկատմամբ հսկողություն իրականացնող բժիշկը կամ աշխատանքի անվտանգության ապահովման հարցերով ԱՀ կառավարության լիազորած մարմնի ծառայողը պահանջում է աշխատանքային պայմանագրի լուծում.
9) աշխատանքի էական պայմանները փոփոխվելու դեպքում.
10) Աշխատողի մահվան դեպքում.
11) աշխատանքի ընդունվելիս սույն կանոնների 6-րդ կետի 3-րդ և (կամ) 4-րդ ենթակետերի համաձայն՝ Աշխատողի ներկայացրած տեղեկատվությունը կեղծ լինելու դեպքում.
12) Աշխատողի և Գործատուի համաձայնությամբ սահմանված փորձաշրջանի արդյունքներով.
13) աշխատանքի ընդունվելիս որոշակի աշխատանքներ կատարելու իրավունքներից զրկված լինելու փաստն Աշխատողի թաքցնելու դեպքում:
34. Աշխատանքային պայմանագիրը լուծվում է Գործատուի ընդունած անհատական իրավական ակտով:
35. Կողմերի համաձայնությամբ աշխատանքային պայմանագրի լուծումը կատարվում է՝ ԱՀ աշխատանքային օրենսգրքի 110-րդ հոդվածի համաձայն՝ կողմերի համաձայնությամբ աշխատանքային պայմանագիրը լուծելիս աշխատանքային պայմանագրի մի կողմը գրավոր ձևով առաջարկում է մյուս կողմին՝ լուծելու պայմանագիրը: Առաջարկի հետ համաձայնվելու դեպքում մյուս կողմը պետք է յոթ օրվա ընթացքում իր համաձայնության մասին ծանուցի առաջարկ ներկայացրած կողմին: Եթե կողմերը համաձայնվում են լուծել պայմանագիրը, ապա այդ մասին կնքում են գրավոր համաձայնագիր, որում նշվում են պայմանագրի լուծման ժամկետը և այլ պայմաններ (հատուցումներ և այլն): Եթե պայմանագիրը լուծելու առաջարկություն ստացած կողմը նշված ժամկետում չի ծանուցում պայմանագիրը լուծելու իր համաձայնության մասին, ապա աշխատանքային պայմանագրի լուծման մասին առաջարկը համարվում է մերժված:
36. Պայմանագրի լուծումը՝ պայմանագրի գործողության ժամկետը լրանալու պատճառով կատարվում է ԱՀ աշխատանքային օրենսգրքի 111-րդ հոդվածի սահմանված կարգով, համաձայն որի՝ որոշակի ժամկետով կնքված աշխատանքային պայմանագրի գործողության ժամկետը լրանալու պատճառով Գործատուն կամ Աշխատողն իրավունք ունեն լուծելու պայմանագիրը:
37. Գործատուն կարող է ժամկետը լրանալու պատճառով լուծել որոշակի ժամկետով կնքված աշխատանքային պայմանագիրը՝ այդ մասին գրավոր ծանուցելով Աշխատողին առնվազն տասն օր առաջ:
38. Աշխատողը կարող է լուծել որոշակի ժամկետով կնքված աշխատանքային պայմանագիրը՝ պայմանագրի գործողության ժամկետը լրանալուց առնվազն տասն օր առաջ գրավոր ծանուցելով Գործատուին: Եթե Աշխատողը չի ծանուցել Գործատուին որոշակի ժամկետով կնքված աշխատանքային պայմանագիրը լուծելու մասին և պայմանագրով նախատեսված վերջին աշխատանքային օրվան հաջորդող աշխատանքային օրը դուրս չի եկել աշխատանքի, ապա պայմանագիրը համարվում է լուծված, և Գործատուն պարտավոր է Աշխատողի հետ կատարել վերջնահաշվարկ այդպիսի պահանջ ներկայացվելու օրվան հաջորդող հինգ օրվա ընթացքում:
39. Եթե որոշակի ժամկետով կնքված աշխատանքային պայմանագրի գործողության ժամկետը լրանալուց հետո պայմանագիրը չի լուծվում սահմանված կարգով, և աշխատանքային հարաբերությունները շարունակվում են, ապա պայմանագիրը համարվում է կնքված անորոշ ժամկետով:
40. Կանոնների 36-րդ, 37-րդ, 38-րդ, 39-րդ կետերով նախատեսված ժամկետները չեն կիրառվում այն Աշխատողների նկատմամբ, որոնք աշխատանքի են ընդունվել բացակայող Աշխատողի փոխարեն, ինչպես նաև այն Աշխատողների նկատմամբ, ովքեր կատարում են աշխատանքային պայմանագրով նախատեսված որոշակի աշխատանքներ:
41. Աշխատողն իրավունք ունի իր նախաձեռնությամբ լուծելու անորոշ ժամկետով կնքված աշխատանքային պայմանագիրը, ինչպես նաև որոշակի ժամկետով կնքված աշխատանքային պայմանագիրը նախքան դրա գործողության ժամկետի լրանալը՝
1) այդ մասին առնվազն երեսուն օր առաջ (կարող է նախատեսվել ծանուցման ավելի երկար ժամկետ) գրավոր ձևով ծանուցելով Գործատուին: Ծանուցման ժամկետը լրանալուց հետո Աշխատողն իրավունք ունի դադարեցնելու աշխատանքը, իսկ Գործատուն պարտավոր է ձևակերպել աշխատանքային պայմանագրի լուծումը և Աշխատողի հետ կատարել վերջնահաշվարկ.
2) այդ մասին առնվազն հինգ օր առաջ գրավոր ծանուցելով Գործատուին, եթե աշխատանքային պայմանագրի լուծումը կապված է իր աշխատանքը խոչընդոտող հիվանդության կամ աշխատանքային խեղման հետ, կամ պայմանագրով նախատեսված այլ հարգելի պատճառներ կան, կամ եթե Գործատուն չի կատարում աշխատանքային պայմանագրով սահմանված պարտականությունները, խախտում է օրենքը կամ պայմանագիրը, ինչպես նաև Կանոններով նախատեսված այլ դեպքերում:
42. Աշխատողն իրավունք ունի աշխատանքային պայմանագրի լուծման մասին ծանուցումը հետ վերցնելու ոչ ուշ, քան այն ներկայացվելու օրվանից հետո երեք աշխատանքային օրվա ընթացքում: Նշված ժամկետից հետո նա կարող է ծանուցումը հետ վերցնել միայն Գործատուի համաձայնությամբ:
43. Պայմանագրի լուծումը Գործատուի նախաձեռնությամբ կատարվում է ԱՀ աշխատանքային օրենսգրքի 113-րդ հոդվածի 1-ին մասով սահմանված կարգով, համաձայն որի՝ Գործատուն իրավունք ունի Աշխատողի հետ լուծելու անորոշ ժամկետով կնքված աշխատանքային պայմանագիրը, ինչպես նաև որոշակի ժամկետով կնքված աշխատանքային պայմանագիրը նախքան դրա գործողության ժամկետի լրանալը՝
1) կազմակերպության լուծարման (օրենքով նախատեսված դեպքերում պետական գրանցումն ուժը կորցրած կամ անվավեր ճանաչվելու) դեպքում.
2) արտադրության ծավալների և (կամ) տնտեսական և (կամ) տեխնոլոգիական և (կամ) աշխատանքի կազմակերպման պայմանների փոփոխման և (կամ) արտադրական անհրաժեշտությամբ պայմանավորված՝ Աշխատողների քանակի և (կամ) հաստիքների կրճատման դեպքում.
3) Աշխատողի՝ զբաղեցրած պաշտոնին կամ կատարած աշխատանքին չհամապատասխանելու դեպքում.
4) Աշխատողին նախկին աշխատանքում վերականգնելու դեպքում.
5) Աշխատողի կողմից աշխատանքային պայմանագրով կամ Կանոններով իրեն վերապահված պարտականություններն առանց հարգելի պատճառի պարբերաբար չկատարելու դեպքում.
6) Աշխատողի նկատմամբ վստահությունը կորցնելու դեպքում.
7) Աշխատողի երկարատև անաշխատունակության հետևանքով (եթե Աշխատողը ժամանակավոր անաշխատունակության պատճառով աշխատանքի չի ներկայացել ավելի քան 120 oր անընդմեջ կամ վերջին տասներկու ամսվա ընթացքում՝ ավելի քան 140 օր, եթե օրենքով և այլ նորմատիվ իրավական ակտերով սահմանված չէ, որ որոշակի հիվանդությունների դեպքում աշխատատեղը և պաշտոնը պահպանվում են ավելի երկար ժամանակով).
8) Աշխատողի կողմից ոգելից խմիչքների, թմրամիջոցների կամ հոգեներգործուն նյութերի ազդեցության տակ աշխատավայրում գտնվելու դեպքում.
9) անհարգելի պատճառով ամբողջ աշխատանքային օրվա (հերթափոխի) ընթացքում Աշխատողի՝ աշխատանքի չներկայանալու դեպքում.
10) պարտադիր բժշկական զննությունից Աշխատողի հրաժարվելու կամ խուսափելու դեպքում.
11) տարիքային կենսաթոշակի իրավունք ունեցող Աշխատողի վաթսուներեք տարին, իսկ տարիքային կենսաթոշակի իրավունք չունեցող Աշխատողի վաթսունհինգ տարին լրանալու դեպքում, եթե համապատասխան հիմքը նախատեսված է աշխատանքային պայմանագրով:
44. Կանոնների 43-րդ կետի 2-րդ 3-րդ, 4-րդ ենթակետերով նախատեսված հիմքերով աշխատանքային պայմանագիրը Գործատուն կարող է լուծել, եթե իր մոտ առկա հնարավորությունների սահմաններում Աշխատողին առաջարկել է նրա մասնագիտական պատրաստվածությանը, որակավորմանը, առողջական վիճակին համապատասխան այլ աշխատանք, իսկ Աշխատողը հրաժարվել է առաջարկված աշխատանքից:
Գործատուի մոտ համապատասխան հնարավորությունների բացակայության դեպքում պայմանագիրը լուծվում է առանց Աշխատողին այլ աշխատանք առաջարկելու:
45. Զբաղեցրած պաշտոնին կամ կատարած աշխատանքին Աշխատողի չհամապատասխանելու դեպքում Գործատուն իրավունք ունի ԱՀ աշխատանքային օրենսգրքի 113-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ կետով նախատեսված հիմքով լուծելու աշխատանքային պայմանագիրը, եթե մասնագիտական ունակությունների անբավարարության կամ առողջական վիճակի պատճառով Աշխատողը չի կարողանում կատարել իր աշխատանքային պարտականությունները:
46. Աշխատողի առողջական վիճակի վատթարացումը կարող է պատճառ դառնալ աշխատանքային պայմանագրի լուծման համար, եթե այն կրում է կայուն բնույթ և խոչընդոտում է շարունակելու աշխատանքը կամ բացառում է այն շարունակելու հնարավորությունը:
47 Աշխատողի մասնագիտական ունակությունների համապատասխանությունը զբաղեցրած պաշտոնին կամ կատարվող աշխատանքին գնահատում է Գործատուն, իսկ Աշխատողի առողջական վիճակի համապատասխանությունը որոշվում է բժշկասոցիալական փորձաքննական եզրակացությամբ:
48. Աշխատողի կողմից աշխատանքային պայմանագրով կամ Կանոններով սահմանված պարտականություններն առանց հարգելի պատճառի պարբերաբար չկատարելու կամ ոչ պատշաճ կատարելու դեպքում Գործատուն իրավունք ունի ԱՀ աշխատանքային օրենսգրքի 113-րդ հոդվածի 1-ին մասի 5-րդ կետով նախատեսված հիմքով լուծելու աշխատանքային պայմանագիրը, եթե մինչև տվյալ աշխատանքային կարգապահական խախտումը, աշխատանքային կարգապահական խախտում թույլ տված Աշխատողն ունի առնվազն երկու չհանված կամ չմարված կարգապահական տույժ: Սույն կետին համապատասխան՝ աշխատանքային պայմանագիրը լուծելիս Գործատուն պարտավոր է պահպանել կարգապահական պատասխանատվության կիրառման կանոնները:
49. Գործատուն իրավունք ունի ԱՀ աշխատանքային օրենսգրքի 113-րդ հոդվածի 1-ին մասի 6-րդ կետով նախատեսված հիմքով լուծելու աշխատանքային պայմանագիրն Աշխատողի նկատմամբ վստահությունը կորցնելու պատճառով, եթե Աշխատողը՝
1) դրամական կամ ապրանքային արժեքներ սպասարկելիս կատարել է այնպիսի արարքներ, որի հետևանքով Գործատուն կրել է նյութական վնաս.
2) հրապարակել է պետական, ծառայողական, առևտրային կամ տեխնոլոգիական գաղտնիքներ կամ դրանց մասին հայտնել է մրցակից կազմակերպությանը:
50. Պարտադիր ժամկետային զինվորական ծառայության զորակոչվելու դեպքում ոչ ուշ, քան համապատասխան ծանուցագրում նշված ժամկետից երեք օր առաջ, Գործատուն լուծում է աշխատանքային պայմանագիրը:
51. Պարտադիր ժամկետային զինվորական ծառայությունից զորացրվելուց հետո՝ մեկ ամսվա ընթացքում, Աշխատողը կարող է դիմել Գործատուին նոր աշխատանքային պայմանագիր կնքելու համար: Եթե նշված ժամկետներում Աշխատողը դիմում է Գործատուին, ապա Գործատուն պարտավոր է երեք օրվա ընթացքում կնքել նոր աշխատանքային պայմանագիր, որի էական պայմաններն Աշխատողի համար չեն կարող լինել նվազ բարենպաստ, քան մինչև պարտադիր ժամկետային զինվորական ծառայության զորակոչվելը գործող աշխատանքային պայմանագրի պայմաններն էին:
52. Զինվորական հաշվառման պարտականություններ կատարելու, զորակոչային տեղամասերի կցագրվելու և վարժական հավաքների կանչվելու ընթացքում Աշխատողի հետ աշխատանքային հարաբերությունները կարգավորվում են օրենքով սահմանված կարգով:
53. Կազմակերպության վերակազմակերպումը հիմք չէ աշխատանքային պայմանագիրը լուծելու համար, եթե տեղի չի ունենում Աշխատողների թվաքանակի և (կամ) հաստիքների կրճատում:
54. Աշխատողի մահվան դեպքում Գործատուն միակողմանի լուծում է աշխատանքային պայմանագիրն Աշխատողի մահվան օրվանից:
55. Աշխատանքային պայմանագիրը լուծելու դեպքում Գործատուն այդ մասին գրավոր ծանուցում է Աշխատողին ԱՀ աշխատանքային օրենսգրքով և Կանոններով սահմանված ժամկետներում:
56. Նախատեսված ժամկետները չպահպանելու դեպքում ԱՀ աշխատանքային օրենսգրքի 115-րդ հոդվածի 2–րդ մասի համաձայն՝ Գործատուն պարտավոր է Աշխատողին վճարել տուժանք՝ ծանուցման յուրաքանչյուր ժամկետանց օրվա համար, որը հաշվարկվում է՝ հիմք ընդունելով Աշխատողի միջին օրական աշխատավարձի չափը:
57. Աշխատանքային պայմանագրի լուծման մասին ծանուցման մեջ նշվում են՝
1) աշխատանքից ազատվելու հիմքը և պատճառը, իսկ Աշխատողին այլ աշխատանք առաջարկելու դեպքում՝ նաև պաշտոնի անվանումը, աշխատավարձի չափը կամ այլ աշխատանք առաջարկելու հնարավորության բացակայության մասին.
2) աշխատանքից ազատվելու տարին, ամիսը, ամսաթիվը:
58. Աշխատանքային պայմանագիրը լուծելու մասին ծանուցումն ուժը կորցրած է ճանաչվում, եթե ծանուցման ժամկետը լրանալուց հետո անցել է հինգ օրից ավելի ժամանակ, և Գործատուն չի լուծել պայմանագիրը: Այդ ժամկետում չեն հաշվարկվում Աշխատողի արձակուրդի և ժամանակավոր անաշխատունակության ժամանակահատվածները:
59. Աշխատողը կամ Գործատուն իրավունք ունեն լուծելու սեզոնային կամ ժամանակավոր աշխատանքային պայմանագիրը նախքան դրա գործողության ժամկետի լրանալը՝ այդ մասին առնվազն երեք օր առաջ գրավոր ձևով ծանուցելով միմյանց:
60. ԱՀ աշխատանքային օրենսգրքի 113-րդ հոդվածի 1-ին մասի 5-րդ, 6-րդ, 8-10-րդ կետերով նախատեսված դեպքերում Գործատուն իրավունք ունի աշխատանքային պայմանագիրը լուծելու՝ առանց Աշխատողին ծանուցելու:
61. Գործատուի նախաձեռնությամբ աշխատանքային պայմանագիրը չի կարող լուծվել՝
1) Աշխատողի ժամանակավոր անաշխատունակության ժամանակահատվածում, բացառությամբ ԱՀ աշխատանքային օրենսգրքի 113-րդ հոդվածի 1-ին մասի 7-րդ կետով նախատեսված դեպքերի՝ Աշխատողի երկարատև անաշխատունակության հետևանքով (եթե Աշխատողը ժամանակավոր անաշխատունակության պատճառով աշխատանքի չի ներկայացել ավելի քան 120 oր անընդմեջ կամ վերջին տասներկու ամսվա ընթացքում՝ ավելի քան 140 oր, եթե օրենքով և այլ նորմատիվ իրավական ակտերով սահմանված չէ, որ որոշակի հիվանդությունների դեպքում աշխատատեղը և պաշտոնը պահպանվում են ավելի երկար ժամանակով).
2) Աշխատողի արձակուրդում գտնվելու ժամանակահատվածում.
3) հղի կանանց հետ՝ հղիության մասին Գործատուին տեղեկանք ներկայացնելու օրվանից մինչև հղիության և ծննդաբերության արձակուրդի ավարտման օրվանից հետո մեկ ամիսը լրանալը.
4) երեխային փաստացի խնամող՝ արձակուրդում չգտնվող անձի՝ մինչև մեկ տարեկան երեխա խնամելու ամբողջ ժամանակահատվածում, բացառությամբ ԱՀ աշխատանքային օրենսգրքի 113-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին, 3-րդ, 5-րդ, 6-րդ, 8-10-րդ կետերով նախատեսված դեպքերի.
5) գործադուլ հայտարարելու մասին որոշումն ընդունելուց հետո և գործադուլի ընթացքում, եթե Աշխատողն այդ գործադուլին մասնակցում է ԱՀ աշխատանքային օրենսգրքով սահմանված կարգով.
6) պետական կամ տեղական ինքնակառավարման մարմինների կողմից Աշխատողի վրա դրված պարտականությունների կատարման ժամանակահատվածում, բացառությամբ ԱՀ աշխատանքային օրենսգրքի 124-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված դեպքերի:
62. Եթե Աշխատողը սույն Կանոնների 61-րդ կետով նախատեսված ժամանակահատվածների ավարտից հետո չի ներկայանում աշխատանքի, ապա Գործատուն ԱՀ աշխատանքային օրենսգրքի 15-րդ գլխով սահմանված հիմքերով կարող է լուծել աշխատանքային պայմանագիրը:
63. Աշխատանքային պայմանագրի լուծման օրինական պատճառ չի կարող համարվել՝
1) արհեստակցական միությանն անդամակցելը կամ ոչ աշխատանքային ժամերին, իսկ Գործատուի համաձայնությամբ նաև աշխատանքային ժամերին արհեստակցական միության գործունեությանը մասնակցելը.
2) երբևէ Աշխատողների ներկայացուցիչ հանդիսանալը.
3) օրենքների, այլ նորմատիվ իրավական ակտերի կամ պայմանագրի խախտման համար Գործատուին պահանջներ ներկայացնելը.
4) սեռը, ռասսան, ազգությունը, լեզուն, ծագումը, գույքային դրությունը, դավանանքը, ամուսնական վիճակը և ընտանեկան դրությունը, գենետիկական հատկանիշները, համոզմունքները կամ տեսակետները, ինչպես նաև անձնական կամ սոցիալական բնույթի այլ հանգամանքները.
5) տարիքը, բացառությամբ օրենքով սահմանված դեպքերի:
64. ԱՀ աշխատանքային օրենսգրքի 113-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին, 2-րդ և 4-րդ կետերով նախատեսված հիմքերով աշխատանքային պայմանագիրը լուծվելու դեպքում Գործատուն Աշխատողին վճարում է արձակման նպաստ նրա մեկ ամսվա միջին աշխատավարձի չափով, իսկ 113-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ, 7-րդ և 11-րդ կետերով, ինչպես նաև 109-րդ հոդվածի 1-ին մասի 9-րդ կետով և 124-րդ հոդվածով նախատեսված դեպքերում աշխատանքային պայմանագիրը լուծելու դեպքում Գործատուն, հաշվի առնելով տվյալ Գործատուի մոտ Աշխատողի անընդմեջ աշխատանքային ստաժը, Աշխատողին վճարում է արձակման նպաստ՝
1) մինչև մեկ տարի աշխատելու դեպքում՝ միջին օրական աշխատավարձի տասնապատիկի չափով.
2) մեկից մինչև հինգ տարի աշխատելու դեպքում՝ միջին օրական աշխատավարձի քսանհինգապատիկի չափով.
3) հինգից մինչև տասը տարի աշխատելու դեպքում՝ միջին օրական աշխատավարձի երեսնապատիկի չափով.
4) տասից մինչև տասնհինգ տարի աշխատելու դեպքում՝ միջին օրական աշխատավարձի երեսունհինգապատիկի չափով.
5) տասնհինգ տարի և ավելի աշխատելու դեպքում՝ միջին օրական աշխատավարձի քառասունչորսապատիկի չափով:
65. Կոլեկտիվ կամ աշխատանքային պայմանագրով կարող է նախատեսվել արձակման նպաստի վճարում ավելի երկար ժամանակահատվածով և (կամ) ավելի մեծ չափով:
66. Աշխատանքային պայմանագիրը լուծվելու դեպքում Գործատուն պարտավոր է Աշխատողի հետ կատարել լրիվ վերջնահաշվարկ աշխատանքային պայմանագրի լուծման օրը, եթե ԱՀ աշխատանքային օրենսգրքով, օրենքով կամ Գործատուի և Աշխատողի համաձայնությամբ վերջնահաշվարկի այլ կարգ նախատեսված չէ:
67. Եթե Աշխատողը նույն Գործատուի կամ օրենքով սահմանված կարգով իրավահաջորդ ճանաչված Գործատուի մոտ փոխադրվում (տեղափոխվում) է այլ աշխատանքի, Գործատուն Աշխատողի հետ վերջնահաշվարկ չի կատարում:
68. Գործատուն վերջնահաշվարկի օրը պարտավոր է Աշխատողին վճարել աշխատավարձը և դրան հավասարեցված այլ վճարումներ, իսկ եթե այդ պարտավորությունը Գործատուից անկախ պատճառներով հնարավոր չէ կատարել, ապա Աշխատողի աշխատավարձը և դրան հավասարեցված վճարումները կատարվում են Աշխատողի կողմից նման պահանջ ներկայացնելուց հետո հինգ աշխատանքային օրվա ընթացքում:
69. Աշխատողին աշխատանքից ազատելու համար անհրաժեշտ իրավական հիմքի առաջացման պահից Աշխատողին պետք է տրամադրվի շրջիկ թերթիկ, որն Աշխատողը ներկայացնում է շրջիկ թերթիկում նշված ստորաբաժանումներ՝ նշագրման, որից հետո կատարվում է վերջնահաշվարկ:
70. Աշխատողը պարտավոր է՝
1) բարեխղճորեն կատարել աշխատանքային պայմանագրով ստանձնած պարտավորությունները, իր աշխատանքային գործունեությանն առնչվող իրավական ակտերի պահանջները, պահպանել Կանոնները, աշխատանքային կարգապահությունը, պահպանել աշխատանքի պաշտպանության և սանիտարահիգիենիկ կանոնները, անվտանգության ապահովման պահանջները, բարեխղճորեն վերաբերվել Գործատուի և այլ Աշխատողների գույքին, ինչպես նաև մարդկանց կյանքին ու առողջությանը, Գործատուի գույքի պաշտպանությանը սպառնացող վտանգի ծագման մասին անմիջապես տեղեկացնել Գործատուին.
2) կատարել աշխատանքի սահմանված նորմերը, պահպանել աշխատանքի միջոցների, ծախսերի նորմատիվները.
3) նպաստել Գործատուի հեղինակության ամրապնդմանը.
4) իր աշխատանքային պարտականությունները կատարել անձամբ.
5) հատուկ մասնագիտական գիտելիքներ պահանջող աշխատանքների կատարման համար հանձնել համապատասխան քննություններ՝ Գործատուի կողմից սահմանված կարգով.
6) ԱՀ օրենսդրությամբ սահմանված կարգով շարունակաբար աշխատել մասնագիտական կատարելագործման ու վերապատրաստման ուղղությամբ.
7) Գործատուի պահանջով, հրատապ լուծում պահանջող դիմում-բողոքների ուսումնասիրության կամ քննարկման, այցելությունների կատարման, թեժ գծի հեռախոսազանգերի սպասարկման և մարդու իրավունքների ու ազատությունների պաշտպանության այլ անհետաձգելի աշխատանքների կատարմամբ պայմանավորված, համաճարակների բռնկումների, թունավորումների, հանրային առողջապահությանը սպառնացող այլ իրավիճակների դեպքում, ԱՀ օրենսդրությամբ սահմանված կարգով ներգրավվել արտաժամյա աշխատանքի կամ հերթապահության.
8) կատարել Գործատուի արձակած հրամանների, հրահանգների, կատարման համար պարտադիր ցուցումների պահանջները, ենթարկվել իր անմիջական ղեկավարի օրինաչափ պահանջներին:
71. Աշխատողն իրավունք ունի՝
1) Գործատուից պահանջել փոփոխել կամ լուծել Պայմանագիրը՝ ԱՀ աշխատանքային օրենսգրքով, սույն Կանոններով և այլ իրավական ակտերով սահմանված կարգով ու պայմաններով.
2) ստանալ աշխատանքային պայմանագրով նախատեսված աշխատանքը.
3) ունենալ աշխատատեղ՝ գործող նորմատիվ ակտերի պահանջներին, աշխատանքի անվտանգության կանոններին ու կոլեկտիվ պայմանագրի (առկայության դեպքում) պահանջներին համապատասխան.
4) ժամանակին ու լրիվ ծավալով ստանալ աշխատանքային պայմանագրով սահմանված աշխատավարձը.
5) ստանալ լիակատար տեղեկատվություն աշխատատեղում աշխատանքի պայմանների և աշխատանքի պաշտպանության պահանջների մասին.
6) միավորվել, այդ թվում՝ ստեղծել արհեստակցական միություններ և մտնել դրանց մեջ՝ իր աշխատանքային իրավունքները, ազատությունները և օրինական շահերը պաշտպանելու համար.
7) վարել կոլեկտիվ բանակցություններ և կնքել կոլեկտիվ պայմանագրեր ու համաձայնագրեր իր ներկայացուցիչների միջոցով, ինչպես նաև՝ ստանալ տեղեկատվություն դրանց կատարման ընթացքի մասին.
8) պաշտպանել իր իրավունքները, ազատությունները և օրինական շահերը օրենքով չարգելված եղանակներով.
9) ստանալ Գործատուի մեղքով պատճառված վնասի հատուցում՝ կապված աշխատանքային պարտականությունների կատարման հետ.
10) ստանալ ամբողջական տեղեկատվություն իր անձնական տվյալների և դրանց մշակման վերաբերյալ.
11) ազատորեն և անվճար ծանոթանալ իր անձնական տվյալներին, իր անձնական գործի նյութերին, իր գործունեության գնահատականներին և ծառայողական գործունեության վերաբերյալ այլ փաստաթղթերին, ստանալ անձնական տվյալներ պարունակող յուրաքանչյուր գրառման պատճենը (բացառությամբ օրենքով նախատեսված դեպքերի) և տալ բացատրություններ վերջիններիս վերաբերյալ.
12) ծանոթանալ իրեն վերաբերող բժշկական տվյալներին.
13) պահանջել հանել կամ ուղղել սխալ կամ ոչ լիարժեք, ինչպես նաև ԱՀ աշխատանքային օրենսգրքի պահանջների խախտումով մշակված անձնական տվյալները.
14) ստանալ ծառայողական պարտականությունների կատարման համար սահմանված կարգով անհրաժեշտ տեղեկություններ և նյութեր.
15) սահմանված կարգով բողոքարկել իր խախտված իրավունքները.
16) օգտվել ԱՀ աշխատանքային օրենսգրքով, սույն Կանոններով և պայմանագրով նախատեսված արձակուրդի իր իրավունքից.
17) իրականացնել ԱՀ աշխատանքային օրենսդրությամբ կամ այլ իրավական ակտերով իրեն վերապահված այլ իրավունքներ:
72. Գործատուն պարտավոր է՝
1) Աշխատողին ապահովել աշխատանքային պայմանագրով պայմանավորված աշխատանքով և կազմակերպել նրա աշխատանքը.
2) նախատեսված ժամկետում և սահմանված չափով վճարել Աշխատողի աշխատավարձը.
3) սահմանված կարգով Աշխատողին տրամադրել վճարվող և չվճարվող արձակուրդ.
4) Աշխատողի համար ապահովել աշխատանքի անվտանգությունը և առողջության համար անվնաս, աշխատանքի պաշտպանությանն ու հիգիենայի պահանջներին համապատասխան պայմաններ.
5) աշխատանքի ընդունելու ժամանակ, ինչպես նաև աշխատելու ընթացքում Աշխատողին ծանոթացնել Կանոններին, աշխատանքի պաշտպանության ապահովման վերաբերյալ ներքին և այլ իրավական ակտերին.
6) Աշխատողին ապահովել նրա աշխատանքային գործունեությանը վերաբերող տեղեկություններով, փաստաթղթերով, այլ անհրաժեշտ պարագաներով.
7) պահպանել գործող օրենքներն ու ենթաօրենսդրական ակտերը, կոլեկտիվ պայմանագրի (առկայության դեպքում) և աշխատանքային պայմանագրի պահանջները.
8) Աշխատողին ապահովել իր աշխատանքը պատշաճորեն կատարելու համար անհրաժեշտ սարքավորումներով, գործիքներով, տեխնիկական փաստաթղթերով և այլ միջոցներով.
9) վարել կոլեկտիվ բանակցություններ Աշխատողի (նրա ներկայացուցիչների) մասնակցությամբ, Աշխատողին (նրա ներկայացուցիչներին) տրամադրել լրիվ և արժանահավատ տեղեկատվություն, որն անհրաժեշտ է կնքելու կոլեկտիվ պայմանագիր, համաձայնագիր և վերահսկելու դրանց կատարումը.
10) քննարկել համապատասխան արհեստակցական միությունների, Աշխատողների այլ ընտրված ներկայացուցիչների միջնորդությունները, կապված օրենքների և այլ նորմատիվ իրավական ակտերի բացահայտված խախտումների հետ, ձեռնարկել միջոցներ՝ դրանք վերացնելու և ձեռնարկած միջոցների մասին հայտնել նշված մարմիններին ու ներկայացուցիչներին, իսկ անհրաժեշտության դեպքում՝ անմիջականորեն՝ Աշխատողին.
11) օրենքով սահմանված կարգով հատուցել Աշխատողին պատճառած այն վնասի համար, որը կապված է նրա աշխատանքային պարտականությունների կատարման հետ.
12) կատարել օրենքով, այլ իրավական ակտերով և աշխատանքային պայմանագրերով նախատեսված այլ պարտականություններ:
73. Գործատուն իրավունք ունի՝
1) փոփոխել կամ լուծել աշխատանքային պայմանագիրն՝ օրենքով սահմանված կարգով ու պայմաններով.
2) վարել կոլեկտիվ բանակցություններ և կնքել կոլեկտիվ պայմանագիր.
3) խրախուսել Աշխատողին բարեխիղճ և արդյունավետ աշխատանքի համար.
4) վերահսկել Աշխատողների աշխատանքային ժամերը, նրանց վստահված գույքի պահպանությունը, Աշխատողից պահանջել՝ իր աշխատանքային պարտականությունների պատշաճ կատարում և խնայողական վերաբերմունք Գործատուի և մյուս Աշխատողների գույքի նկատմամբ.
5) իրեն վերապահված լիազորությունների սահմաններում արձակել հրամաններ, հրահանգներ, տալ կատարման համար պարտադիր ցուցումներ և վերահսկել դրանց, ինչպես նաև օրենքների, այլ իրավական ակտերի, Կանոնների պահպանումն ու կատարումը.
6) օրենսդրությամբ և սույն կանոններով սահմանված կարգով Աշխատողին տրամադրել վճարվող և չվճարվող արձակուրդ.
7) Աշխատողի կողմից իր պարտականությունների չկատարման կամ ոչ պատշաճ կատարման արդյունքում Գործատուին վնաս հասցնելու դեպքում պահանջել դրանց հատուցում՝ օրենսդրությամբ սահմանված կարգով.
8) Աշխատողի կողմից պայմանագրով կամ այլ իրավական ակտերով ստանձնած պարտականությունների, տրված հանձնարարականների չկատարման կամ ոչ պատշաճ կատարման դեպքերում Աշխատողին ենթարկել կարգապահական ու նյութական պատասխանատվության՝ օրենսդրությամբ սահմանված կարգով.
9) փոխել աշխատանքի էական պայմանները՝ արտադրական ծավալների, տնտեսական, և (կամ) տեխնոլոգիական և (կամ) աշխատանքի կազմակերպման պայմանների փոփոխման դեպքում.
10) փոխված պայմաններում աշխատանքը կատարելու Աշխատողի անհամաձայնության դեպքում Աշխատողին ազատել աշխատանքից ԱՀ աշխատանքային օրենսգրքին համապատասխան՝ պահպանելով աշխատանքային պայմանագրի լուծման սահմանված կարգը.
11) Աշխատողի մասնագիտական ունակությունների համապատասխանությունը զբաղեցրած պաշտոնին հաստատելու, Աշխատողի մասնագիտական ունակությունների և հնարավորությունների կիրառման հեռանկարները հայտնաբերելու, Աշխատողի վերապատրաստման անհրաժեշտությունը որոշելու, Աշխատողին զբաղեցրած պաշտոնից ազատելու, Աշխատողներին ավելի բարձր պաշտոնի կամ այլ աշխատանքի տեղափոխելու հնարավորությունները պարզելու նպատակով իրականացնել Աշխատողների մասնագիտական գիտելիքների գնահատում՝ իր կողմից սահմանված կարգով.
12) իրականացնել ԱՀ աշխատանքային օրենսդրությամբ կամ այլ իրավական ակտերով իրեն վերապահված այլ իրավունքներ:
74. Աշխատանքի և հանգստի ռեժիմը Աշխատողների համար նախատեսված աշխատաժամանակի և հանգստի ժամանակի փուլերի զուգակցումն է: Աշխատանքային պայմանագրերին համապատասխան, առանձին Աշխատողների աշխատաժամանակի և հանգստի ռեժիմները կարող են տարբերվել մյուս Աշխատողների համար նախատեսված ընդհանուր ռեժիմից:
Աշխատաժամանակն այն ժամանակահատվածն է, որի ընթացքում Աշխատողը պարտավոր է կատարել աշխատանքային պայմանագրով նախատեսված աշխատանքը, ինչպես նաև օրենքով դրան հավասարեցված այլ ժամանակահատվածներ:
75. Աշխատողների համար սահմանվում է հնգօրյա աշխատանքային շաբաթ՝ երկու հանգստյան օրով: Որպես հանգստյան օր սահմանվում են շաբաթ և կիրակի օրերը:
76. Աշխատաժամանակի նորմալ տևողությունը չի կարող անցնել շաբաթական 40 ժամից, իսկ ամենօրյա աշխատաժամանակի տևողությունը չի կարող անցնել ութ աշխատանքային ժամից, բացառությամբ AH աշխատանքային օրենսգրքով, այլ իրավական ակտերով, կոլեկտիվ պայմանագրով (առկայության դեպքում) և աշխատանքային պայմանագրով նախատեսված դեպքերի:
77. Աշխատաժամանակի առավելագույն տևողությունը, ներառյալ՝ արտաժամյա աշխատանքը, չի կարող անցնել օրական 12 ժամից (հանգստի և սնվելու համար ընդմիջումը ներառյալ), իսկ շաբաթվա ընթացքում՝ 48 ժամից:
78. Աշխատանքային օրվա սկիզբն է 09:00, ավարտը՝ 18:00: Բացառիկ դեպքերում մինչև 09:15 աշխատանքի ներկայանալը չի համարվի ուշացում: Հանգստի և սնվելու համար ընդմիջումը սահմանվում է ժամը 13:00-ից 14:00: Ընդմիջման ժամը չի ներառվում աշխատաժամանակում, և Աշխատողն այն օգտագործում է սեփական հայեցողությամբ: Աշխատողն իրավունք ունի ընդմիջման ժամին բացակայելու աշխատանքի վայրից:
79. Գործատուն առանձին կատեգորիայի Աշխատողների խմբերի համար աշխատաժամանակի տևողությունը սահմանում է ԱՀ օրենսդրությամբ սահմանված կարգով:
80. Գործատուն կամ վերջինիս հանձնարարությամբ աշխատակազմի գործադիր քարտուղարը հսկողություն է իրականացնում Աշխատողների աշխատանքի ներկայանալու և աշխատանքի, հանգստի և սնվելու ընդմիջումների նկատմամբ: Աշխատողների աշխատած ժամանակահատվածի վերաբերյալ նշում է կատարվում աշխատաժամանակի հաշվարկի տեղեկագրում:
81. Ոչ աշխատանքային՝ տոնական և հիշատակի օրերի նախօրյակին աշխատանքային օրվա տևողությունը կրճատվում է մեկ ժամով, բացառությամբ կրճատ և ոչ լրիվ աշխատանքային ժամանակի պայմաններով Աշխատողների:
82. Կազմակերպությունում արտաժամյա աշխատանքներ կարող են կատարվել բացառիկ դեպքերում՝ ԱՀ աշխատանքային օրենսգրքի 145-րդ հոդվածով սահմանված դեպքերում: Աշխատաժամանակի առավելագույն տևողությունը, ներառյալ՝ արտաժամյա աշխատանքը, չի կարող անցնել օրական 12 ժամից (հանգստի և սնվելու համար ընդմիջումը ներառյալ), իսկ շաբաթվա ընթացքում՝ 48 ժամից: Տարբեր գործատուների կամ նույն գործատուի մոտ երկու և ավելի աշխատանքային պայմանագրերով Աշխատողի ամենօրյա աշխատաժամանակի տևողությունը (ներառյալ հանգստի և սնվելու համար ընդմիջումները) չի կարող գերազանցել օրական 12 ժամը: Գործատուի պահանջով արտաժամյա աշխատանքն իրար հաջորդող 2 օրվա ընթացքում չպետք է գերազանցի 4 ժամը, իսկ տարվա ընթացքում 180 ժամը: Գործատուն պարտավոր է ստույգ հաշվառել յուրաքանչյուր Աշխատողի օրական և (կամ) շաբաթական աշխատաժամանակը:
83. Արտաժամյա աշխատանքի յուրաքանչյուր ժամի համար, ժամային դրույքաչափից բացի, վճարվում է հավելում՝ ժամային դրույքաչափի 50 տոկոսից ոչ պակաս չափով:
84. Արտաժամյա աշխատանքներին չեն ներգրավվում՝
1) մինչև 18 տարեկան Աշխատողները.
2) առանց արտադրությունից կտրվելու՝ հանրակրթական և մասնագիտական դպրոցներում սովորող Աշխատողները դասերի օրերին.
3) առողջության համար վնասակար և (կամ) վտանգավոր գործոնների ազդեցության պայմաններում Աշխատողները.
4) ԱՀ օրենսդրությամբ և կոլեկտիվ պայմանագրով նախատեսված այլ պայմաններում Աշխատողները:
85. Հղի կանայք և մինչև մեկ տարեկան երեխա խնամող Աշխատողն արտաժամյա աշխատանքի կարող են ներգրավվել միայն իրենց համաձայնությամբ:
86. Հաշմանդամություն ունեցող անձինք կարող են ներգրավվել արտաժամյա աշխատանքի, եթե բժշկական եզրակացությամբ դա նրանց արգելված չէ:
87. Արտաժամյա չի համարվում կազմակերպության ղեկավար հետևյալ պաշտոնատար անձանց՝ սահմանված աշխատաժամանակը գերազանցող աշխատանքը՝
88. Գործատուի և Աշխատողի փոխադարձ համաձայնությամբ, Աշխատողների աշխատանքային ժամերը օրվա ընթացքում կարող են փոփոխվել:
89. Աշխատողների գիշերային աշխատանքը կարգավորվում է ԱՀ աշխատանքային օրենսդրության պահանջներին համապատասխան: Գիշերային ժամանակ է համարվում ժամը 22:00-ից մինչև 6:00-ը: Գիշերային աշխատանքի համար Գործատուն Աշխատողին վճարում է հավելում ժամային դրույքաչափի ոչ պակաս քան 30 տոկոսի չափով:
90. Հատուկ դեպքերում՝ Գործատուի մոտ անհետաձգելի աշխատանքների կատարումն ապահովելու համար, Գործատուն կարող է Աշխատողին ոչ հաճախ, քան ամիսը մեկ անգամ, իսկ Աշխատողի համաձայնությամբ՝ ոչ հաճախ, քան շաբաթը մեկ անգամ, աշխատանքային օրն ավարտելուց հետո կամ ոչ աշխատանքային՝ տոնական ու հիշատակի և հանգստյան օրերին ներգրավել հերթապահության կազմակերպությունում մեջ կամ տանը, որի ժամանակը չի կարող գերազանցել ԱՀ աշխատանքային օրենսգրքով սահմանված ժամանակը:
91. Տանը կամ կազմակերպությունում հերթապահության ներգրավել չի թույլատրվում մինչև տասնութ տարեկան Աշխատողներին: Հղի կանայք և մինչև երեք տարեկան երեխա խնամող Աշխատողը կարող են տանը կամ կազմակերպությունում հերթապահության ներգրավվել միայն իրենց համաձայնությամբ:
92. Բոլոր Աշխատողներին տրամադրվում է ամենամյա նվազագույն արձակուրդ 20 աշխատանքային օր տևողությամբ և ամենամյա լրացուցիչ արձակուրդ 4 աշխատանքային օր տևողությամբ, (բացառությամբ ամենամյա երկարացված, 25 աշխատանքային օր տևողությամբ արձակուրդի իրավունք ունեցող առանձին կատեգորիայի Աշխատողների) յուրաքանչյուր աշխատանքային տարվա համար՝ տվյալ աշխատանքային տարում, իսկ աշխատանքի առաջին տարվա համար՝ որպես կանոն, տրամադրվում է տվյալ կազմակերպությունում անընդհատ աշխատանքի 6 (վեց) ամիսը լրանալուց հետո, բացառությամբ համատեղությամբ Աշխատողների: Երկրորդ և յուրաքանչյուր հաջորդ աշխատանքային տարվա համար ամենամյա արձակուրդը տրամադրվում է կողմերի համաձայնությամբ սահմանված ամենամյա արձակուրդի տրամադրման ժամանակացույցին համապատասխան: Արձակուրդների ժամանակացույցը կազմվում է այնպես, որ Գործատուի մոտ պահպանվի ըստ ամիսների համաչափ աշխատանքը և հաշվի առնվեն Աշխատողների շահերը: Արձակուրդների ժամանակացույցը կազմվում է ամեն օրացուցային տարվա համար՝ ոչ ուշ, քան մինչև ընթացիկ տարվա հունվարի 15-ը: Հաստատված ժամանակացույցը համարվում է ներքին իրավական ակտ, որը սահմանված կարգով ծանուցվում է Աշխատողներին:
93. Ամենամյա արձակուրդի համար աշխատավարձի վճարումն իրականացվում է ոչ ուշ, քան ամենամյա նվազագույն արձակուրդը սկսելուց երեք օր առաջ, իսկ եթե դա հնարավոր չէ գործատուից անկախ պատճառներով, ապա ամենամյա նվազագույն արձակուրդը սկսելու՝ Աշխատողի դիմումում նշված ժամկետից հետո՝ երեք աշխատանքային օրվա ընթացքում: Եթե Աշխատողի համար հաշվարկված աշխատավարձը սահմանված ժամկետում չի վճարվում Աշխատողից անկախ պատճառներով, ապա ամենամյա արձակուրդը երկարաձգվում է այնքան օրով, որքան օրով երկարաձգվել է աշխատավարձի վճարումը, և երկարաձգված ժամանակի համար վճարումը կատարվում է այնպես, ինչպես ամենամյա արձակուրդի համար:
94. Ամենամյա արձակուրդից հետ կանչել թույլատրվում է միայն Աշխատողի համաձայնությամբ: Ամենամյա արձակուրդի չօգտագործված մասը տրամադրվում է ԱՀ աշխատանքային օրենսգրքի 167-րդ հոդվածի 2-րդ և 3-րդ մասերին համապատասխան:
95. Ամենամյա արձակուրդը կարող է տեղափոխվել կամ երկարաձգվել: Ամենամյա արձակուրդի տեղափոխումը թույլատրվում է միայն Աշխատողի միջնորդությամբ կամ համաձայնությամբ: Ամենամյա արձակուրդը կարող է տեղափոխվել նաև, եթե Աշխատողը՝ գտնվում է ժամանակավոր անաշխատունակության վիճակում կամ ձեռք է բերել ԱՀ աշխատանքային օրենսգրքի 171-րդ հոդվածով նախատեսված նպատակային արձակուրդի իրավունք կամ մասնակցում է տարերային աղետների, տեխնոլոգիական վթարների, համաճարակների, դժբախտ պատահարների, հրդեհների և արտակարգ բնույթ կրող այլ դեպքերի կանխարգելման կամ դրանց հետևանքների անհապաղ վերացման աշխատանքներին՝ անկախ այն հանգամանքից, թե ինչ կարգով է նա ներգրավվել այդ աշխատանքներում:
Եթե վերոհիշյալ պատճառները կամ այլ պատճառներ (որոնց հետևանքով ամենամյա արձակուրդը հնարավոր չէ օգտագործել) առաջացել են մինչև ամենամյա արձակուրդը սկսվելը, ամենամյա արձակուրդը տեղափոխվում է այլ ժամանակ: Եթե այդ պատճառներն առաջացել են ամենամյա արձակուրդի ընթացքում, ապա ամենամյա արձակուրդը երկարաձգվում է համապատասխան օրերի քանակով:
Տեղափոխված ամենամյա արձակուրդը, որպես կանոն, տրամադրվում է նույն աշխատանքային տարում, բայց ոչ ուշ, քան 18 ամսվա ընթացքում՝ սկսած այն աշխատանքային տարվա վերջից, որի համար Աշխատողին չի հատկացվել կամ մասնակի է հատկացվել ամենամյա արձակուրդը: Աշխատողի միջնորդությամբ կամ համաձայնությամբ ամենամյա արձակուրդի չօգտագործված մասը կարող է տեղափոխվել և միացվել հաջորդ տարվա ամենամյա արձակուրդին:
96. Աշխատողը կարող է բացակայել աշխատանքի վայրից աշխատանքային ժամերին ծառայողական նպատակներով, իսկ բացառիկ դեպքերում՝ անձնական նպատակներով՝ անմիջական ղեկավարի թույլտվությամբ:
97. Ծառայողական նպատակներով աշխատանքի վայրից դուրս պարտականությունների իրականացումը պայմանավորված է տեղային գործուղումներով:
98. Աշխատանքային ժամերին աշխատանքի վայրից Աշխատողի ելքը ծառայողական նպատակով թույլատրվում է Աշխատողի անմիջական ղեկավարի կողմից, որի մասին գործադիր քարտուղարին ուղարկվում է էլեկտրոնային հաղորդագրություն:
99. Համաձայնեցված ժամանակահատվածից ավելի բացակայելու դեպքում Աշխատողը գրավոր բացատրություն է ներկայացնում անմիջական ղեկավարին:
100. Անձնական նպատակով, խիստ անհրաժեշտության դեպքում, աշխատանքային ժամերին Աշխատողը կարող է բացակայել աշխատավայրից տարեկան մինչև 40 ժամ (ոչ միանվագ, տարբեր օրերին մի քանի ժամով)՝ առանց աշխատավարձից որևէ պահման, միայն անմիջական ղեկավարի համաձայնությամբ: Այդ ժամերը չեն կարող օգտագործվել իրար հաջորդող մի քանի աշխատանքային օր բացակայելու նպատակով, և բացակայելու ժամերի օգտագործման նվազագույն քանակն է մեկ ժամը։
Բացակայության մասին ստորաբաժանման ղեկավարը գրավոր տեղեկացնում է գործադիր ղեկավարին:
Սույն մասում նշված կանոնից բացառություն է կազմում մինչև տասնհինգ րոպե տևողությամբ բացակայությունը, որը հաստատվում է անմիջական ղեկավարի բանավոր թույլտվությամբ:
40 ժամի ավարտից հետո բացակայությունը թույլատրվում է գործադիր քարտուղարի համաձայնությամբ՝ միայն բացառիկ և անհետաձգելի դեպքերում:
101. Առանձին դեպքերում, երբ Աշխատողն աննախադեպ պատճառներով չի կարողացել առավոտյան ներկայանալ աշխատանքի, նա տեղեկացնում է իր անմիջական ղեկավարին:
102. Աշխատանքից բացակայությունը համարվում է հարգելի՝
1) Աշխատողի ամենամյա արձակուրդում գտնվելու, Աշխատողի՝ իր պաշտոնական (աշխատանքային) ու ծառայողական պարտականությունները կատարելու անհրաժեշտությունից ելնելով՝ ծառայողական գործուղումների հետ կապված աշխատանքի վայրից դուրս այլ վայրեր մեկնելու, վերապատրաստման դասընթացներին գործուղվելու, ինչպես նաև ծառայողական կամ անձնական նպատակներով սույն կանոններով հաստատված կարգով բացակայած դեպքերում.
2) Աշխատողի կողմից իր պաշտոնական (աշխատանքային) և ծառայողական պարտականությունները կատարելուն համատեղ՝ աշխատանքային ժամերին գիտական, մանկավարժական, ստեղծագործական գործունեությամբ զբաղվելու դեպքում.
Աշխատողը նշված տեսակների գործունեությամբ կարող է զբաղվել միայն Պաշտպանի համաձայնությամբ՝ նախօրոք ներկայացնելով համապատասխան հաստատության տնօրենի կողմից տրված և հաստատված տեղեկանք.
3) Աշխատողի ժամանակավոր անաշխատունակության, հիվանդության, անհետաձգելի դեպքերի և այլ հարգելի պատճառների դեպքում՝ մեկ և ավելի օր տևողությամբ, որի մասին Աշխատողը պարտավոր է ներկայացնել հարգելի բացակայությունը հաստատող համապատասխան փաստաթուղթ (ժամանակավոր անաշխատունակության թերթիկ, բժշկական և այլ մասնագիտական եզրակացություն, պատճառաբանված զեկուցագիր).
4) Աշխատողի ընտանիքի մահացած անդամի թաղման դեպքում՝ 5 օրով, իսկ ամուսնության դեպքում՝ 3 աշխատանքային օրով, որի մասին Աշխատողի անմիջական ղեկավարը տեղյակ է պահում Պաշտպանին կամ գործադիր քարտուղարին.
5) օրենքով, ԱՀ աշխատանքային օրենսդրությամբ և սույն կանոններով նախատեսված այլ դեպքերում:
Հարգելի և անհարգելի բացակայության հետ կապված՝ սույն կանոններով չնախատեսված հարցերը կարգավորվում են ԱՀ աշխատանքային օրենսգրքով, ինչպես նաև այլ իրավական ակտերով սահմանված կարգով:
103. Այլ անձանց մուտքը ԱՀ Մարդու իրավունքների պաշտպանի աշխատակազմի վարչական շենք իրականացվում է թույլտվության և տեղեկացման միջոցով: Թույլտվությունը տրվում է Պաշտպանի, դեպարտամենտի ղեկավարի կամ գործադիր քարտուղարի կողմից, այդ մասին տեղեկացնելով ընդունարանի աշխատակցին:
Այլ անձանց մուտքի դեպքում ընդունարանի աշխատակիցը մատյանում նշում է կատարում անձի տվյալների (անուն, ազգանուն, կազմակերպություն), մուտքի թույլտվություն տված աշխատակցի, ինչպես նաև մուտքի ժամանակի մասին: Ընդունարանի աշխատակիցը մուտքը թույլատրելուց առաջ ստուգում է անձի անձը հաստատող փաստաթուղթը:
104. Աշխատանքային կարգապահությունն աշխատանքային օրենսդրությամբ, աշխատանքային իրավունքի նորմեր պարունակող այլ նորմատիվ իրավական ակտերով, կոլեկտիվ և աշխատանքային պայմանագրով, Գործատուի ներքին իրավական ակտերով սահմանված վարքագծի կանոններ են, որոնց պարտավոր են ենթարկվել բոլոր Աշխատողները:
105. Աշխատանքային կարգապահության խախտում է համարվում Աշխատողի մեղքով աշխատանքային պարտականությունների չկատարումը կամ ոչ պատշաճ կատարումը:
106. Կարգապահական պատասխանատվության կարող է ենթարկվել միայն աշխատանքային կարգապահությունը խախտած Աշխատողը:
107. Աշխատանքային կարգապահության խախտումը՝ Աշխատողի մեղքով իր վրա դրված աշխատանքային պարտականությունների չկատարումը կամ ոչ պատշաճ կատարումը, հանգեցնում է գործող օրենսդրությամբ նախատեսված կարգապահական ներգործության միջոցների կիրառմանը:
108. Աշխատանքային կարգապահությունը խախտելու համար կարող են կիրառվել հետևյալ կարգապահական տույժերը՝
1) նկատողություն.
2) խիստ նկատողություն.
3) դասային աստիճանի իջեցում դատական կարգով՝ տվյալ դասային աստիճանը շնորհելու իրավասություն ունեցող պաշտոնատար անձի դիմումի հիման վրա՝ բացառությամբ դատական ծառայության 1-ին և 2-րդ դասի բարձրագույն խորհրդականի դասային աստիճանների.
4) աշխատանքային պայմանագրի լուծում ԱՀ աշխատանքային օրենսգրքի 113-րդ հոդվածի 1-ին մասի 5-րդ, 6-րդ, 8-10-րդ կետերի հիմքերով:
109. Պետական ծառայության դասային աստիճանների (կոչումների) սահմանման, ինչպես նաև դրանք շնորհելու, իջեցնելու, դրանցից զրկելու հետ կապված հարաբերությունները կարգավորվում են «Դատական ծառայության մասին» ԱՀ օրենքով և այլ իրավական ակտերով։
110. Օրենքով չնախատեսված կարգապահական տույժերի կիրառումն արգելվում է:
111. Կարգապահական տույժի կիրառման դեպքում պետք է հաշվի առնվեն խախտման ծանրությունը և դրա հետևանքները, Աշխատողի մեղքը, այդ խախտման կատարման հանգամանքները և Աշխատողի՝ նախկինում կատարած աշխատանքը:
112. Աշխատանքային կարգապահության յուրաքանչյուր խախտման համար կարող է նշանակվել մեկ կարգապահական տույժ:
113. Մինչև կարգապահական տույժի կիրառումը Գործատուն պետք է Աշխատողից պահանջի խախտման մասին գրավոր բացատրություն: Եթե Գործատուի սահմանած ողջամիտ ժամկետում Աշխատողն առանց հարգելի պատճառների չի ներկայացնում բացատրություն, ապա կարգապահական տույժը կարող է կիրառվել առանց բացատրության:
114. Կարգապահական տույժը կարող է կիրառվել խախտումը հայտնաբերելուց հետո՝ մեկ ամսվա ընթացքում, չհաշված Աշխատողի ժամանակավոր անաշխատունակության պատճառով բացակայության, գործուղման կամ արձակուրդի մեջ գտնվելու ժամանակահատվածները:
115. Կարգապահական տույժը չի կարող կիրառվել, եթե խախտումը կատարելու օրվանից անցել է վեց ամիս: Եթե խախտումը հայտնաբերվում է աուդիտի, ֆինանսատնտեսական գործունեության, գումարային կամ այլ արժեքների ստուգման (գույքագրման) ընթացքում, ապա կարգապահական տույժը կարող է կիրառվել, եթե խախտումը կատարելու օրվանից անցել է ոչ ավելի, քան մեկ տարի:
116. Կարգապահական տույժը կարող է բողոքարկվել դատական կարգով՝ տվյալ կարգապահական տույժը կիրառելու մասին իրավական ակտն օրենքով սահմանված կարգով ուժի մեջ մտնելուց հետո՝ մեկ ամսվա ընթացքում:
117. Եթե կարգապահական տույժի ենթարկվելու օրվանից հետո մեկ տարվա ընթացքում Աշխատողը չի ենթարկվել նոր կարգապահական տույժի, ապա դա համարվում է մարված:
118. Կարգապահական տույժը կարող է հանվել մինչև մեկ տարին լրանալը, եթե Աշխատողը թույլ չի տվել նոր կարգապահական խախտում և բարեխղճորեն է կատարում իր աշխատանքային պարտականությունները:
119. Աշխատանքային պարտականությունները բարեխիղճ կատարելու, տևական և անբասիր աշխատանքի, աշխատանքում ունեցած նորարարության և այլ նվաճումների համար Գործատուն կարող է խրախուսել Աշխատողներին: Աշխատողի նկատմամբ կարող են կիրառվել խրախուսանքի հետևյալ տեսակները.
1) դասային աստիճանի բարձրացում.
2) շնորհակալության հայտարարում.
3) միանվագ դրամական պարգևատրում.
4) հուշանվերով պարգևատրում.
5) լրացուցիչ վճարովի արձակուրդի տրամադրում.
6) կարգապահական տույժի հանում:
120. Կոլեկտիվ պայմանագրով կամ կազմակերպության ներքին կարգապահական կանոններով կարող են սահմանվել խրախուսանքի այլ տեսակներ:
121. Օրենքով նախատեսված դեպքերում և կարգով Աշխատողները կարող են ներկայացվել պետական պարգևների:
122. Խրախուսանքները հայտարարվում են հրամանով:
123. Խրախուսանքի կիրառման ժամանակ ապահովվում է աշխատանքի նյութական և բարոյական խթանման զուգակցումը:
124. Նյութական պատասխանատվությունն առաջանում է այն դեպքում, երբ աշխատանքային պայմանագրի կողմը (Գործատուն կամ Աշխատողը), չկատարելով կամ ոչ պատշաճ կատարելով իր պարտականությունները, վնաս է պատճառում մյուս կողմին:
125. Նյութական պատասխանատվություն առաջանում է հետևյալ բոլոր պայմանների առկայության դեպքում՝
1) պատճառված է վնաս.
2) վնասը պատճառվել է անօրինական գործունեության հետևանքով.
3) առկա է պատճառական կապ անօրինական գործունեության և վնասի առաջացման միջև.
4) առկա է խախտողի մեղքը.
5) խախտում թույլ տված և տուժած կողմերն իրավունքների խախտման պահին եղել են աշխատանքային հարաբերությունների մեջ.
6) վնասի առաջացումը կապված է աշխատանքային գործունեության հետ:
126. Աշխատողը նյութական պատասխանատվություն է կրում՝
1) Գործատուի գույքը փչացնելու կամ կորցնելու հետևանքով.
2) նյութերի գերածախս թույլ տալու հետևանքով.
3) Աշխատողի կողմից աշխատանքային պարտականությունները կատարելիս այլ անձանց պատճառված վնասը Գործատուի կողմից հատուցելու դեպքում.
4) Գործատուին պատկանող գույքը փչացնելու պատճառով կատարված ծախսերից.
5) նյութական արժեքների ոչ պատշաճ պահպանության հետևանքով.
6) նյութական կամ դրամական արժեքները հափշտակելու հետևանքով:
127. Գործատուն նյութական պատասխանատվություն է կրում, եթե՝
1) վնասն առաջացել է Աշխատողի գույքի կորստի, ոչնչացման կամ օգտագործման համար ոչ պիտանի դառնալու հետևանքով.
2) թույլ են տրվել Աշխատողի կամ այլ անձանց գույքային իրավունքների այլ խախտումներ:
128. Աշխատողը պարտավոր է հատուցել Գործատուին պատճառած վնասը լրիվ ծավալով, բայց ոչ ավելի նրա երեք ամսվա միջին աշխատավարձի չափից, բացառությամբ Կանոնների 126-րդ կետով նախատեսված դեպքերի:
129. Աշխատողը պարտավոր է հատուցել Գործատուին պատճառած վնասը լրիվ ծավալով, եթե՝
1) վնասը պատճառվել է դիտավորությամբ.
2) վնասը պատճառվել է Աշխատողի հանցավոր գործունեության հետևանքով.
3) Աշխատողի հետ կնքվել էր լիակատար նյութական պատասխանատվության մասին պայմանագիր.
4) վնասը պատճառվել է աշխատանքի համար նրան տրված անհրաժեշտ գործիքների, սարքավորումների, հատուկ հագուստի և անհատական ու կոլեկտիվ պաշտպանության այլ միջոցների, ինչպես նաև նյութերի, կիսաֆաբրիկատների կամ արտադրանքի կորստի հետևանքով.
5) վնասը պատճառվել է այնպիսի եղանակով կամ այնպիսի գույքի, որի դեպքում օրենքով սահմանված է լիակատար գույքային պատասխանատվություն.
6) վնասը պատճառվել է ոգելից խմիչքների, թմրամիջոցների կամ հոգեներգործուն նյութերի ազդեցության տակ:
130. Գործատուի կողմից Կանոններում փոփոխությունները կատարվում են գրավոր: Փոփոխություններին Գործատուն Աշխատողներին ծանոթացնում է երեք օրվա ընթացքում:
