Հատուկ զեկույց` Արցախի (Լեռնային Ղարաբաղի) Հանրապետության դեմ Ադրբեջանի հարձակումներից տուժած երեխաների իրավունքների մասին

2020 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ« Õ½Õ¥ÕºÕ¿Õ¥Õ´Õ¢Õ¥Ö€Õ« 27-Õ« Õ¡Õ¼Õ¡Õ¾Õ¸Õ¿ÕµÕ¡Õ¶ ÕªÕ¡Õ´Õ¨ 07:10-Õ« Õ½Õ¡Õ°Õ´Õ¡Õ¶Õ¶Õ¥Ö€Õ¸Ö‚Õ´ Ô±Õ¤Ö€Õ¢Õ¥Õ»Õ¡Õ¶Õ« Õ¦Õ«Õ¶Õ¾Õ¡Õ® Õ¸Ö‚ÕªÕ¥Ö€Õ¨ Õ¬Õ¡ÕµÕ¶Õ¡Õ®Õ¡Õ¾Õ¡Õ¬ Õ¦Õ«Õ¶Õ¾Õ¡Õ® Õ°Õ¡Ö€Õ±Õ¡Õ¯Õ¸Ö‚Õ´ Õ¥Õ¶ Õ½Õ¯Õ½Õ¥Õ¬ Արցախի Õ€Õ¡Õ¶Ö€Õ¡ÕºÕ¥Õ¿Õ¸Ö‚Õ©ÕµÕ¡Õ¶ (Ô¼Õ¥Õ¼Õ¶Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ‚Õ¡Ö€Õ¡Õ¢Õ¡Õ²) Õ¤Õ¥Õ´: Ô±Õ¤Ö€Õ¢Õ¥Õ»Õ¡Õ¶Õ« Õ¦Õ«Õ¶Õ¾Õ¡Õ® Õ¸Ö‚ÕªÕ¥Ö€Õ¨ Õ©Õ«Ö€Õ¡Õ­Õ¡Õ¾Õ¸Ö€Õ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ քաղաքացիական Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¾Õ¡ÕµÖ€Õ¥Ö€Õ¨, Õ¡ÕµÕ¤ թվում՝ Արցախի Õ´Õ¡ÕµÖ€Õ¡Ö„Õ¡Õ²Õ¡Ö„ Ստեփանակերտը: Քաղաքացիական Ö…Õ¢ÕµÕ¥Õ¯Õ¿Õ¶Õ¥Ö€Õ« Õ©Õ«Ö€Õ¡Õ­Õ¡Õ¾Õ¸Ö€Õ¸Ö‚Õ´Õ¨ Õ¥Õ²Õ¥Õ¬ Õ§ Õ´Õ«Õ¿Õ¸Ö‚Õ´Õ¶Õ¡Õ¾Õ¸Ö€ Ö‡  Õ¹Õ¿Õ¡Ö€Õ¢Õ¥Ö€Õ¡Õ¯Õ¾Õ¡Õ®. Õ°Õ¡Õ´Õ¡ÕµÕ¶Ö„Õ¶Õ¥Ö€Õ« Õ¾Ö€Õ¡ Õ°Õ¡Ö€Õ±Õ¡Õ¯Õ¸Ö‚Õ´Õ¶Õ¥Ö€ Õ¡Ö€Õ±Õ¡Õ¶Õ¡Õ£Ö€Õ¾Õ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ Õ¡Õ¤Ö€Õ¢Õ¥Õ»Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¡Õ£Ö€Õ¥Õ½Õ«Õ¡ÕµÕ« Õ¡Õ¼Õ¡Õ»Õ«Õ¶ Õ«Õ½Õ¯ օրվանից: Ô±Õ¤Ö€Õ¢Õ¥Õ»Õ¡Õ¶Õ« Õ¦Õ«Õ¶Õ¾Õ¡Õ® Õ¸Ö‚ÕªÕ¥Ö€Õ« կողմից Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¥Õ¬Õ« Õ¿Õ¶Õ¥Ö€Õ« Õ¾Ö€Õ¡ իրականացված Õ°Õ¡Ö€Õ±Õ¡Õ¯Õ¸Ö‚Õ´Õ¶Õ¥Ö€Õ¨ Õ«Ö€Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¾Õ¿Õ¡Õ¶Õ£Õ« Õ¿Õ¡Õ¯ Õ¥Õ¶ Õ¤Ö€Õ¥Õ¬ Õ¥Ö€Õ¥Õ­Õ¡Õ¶Õ¥Ö€Õ«, կանանց, Õ®Õ¥Ö€Õ¥Ö€Õ« Ö‡ քաղաքացիական Õ¡Õ´Õ¢Õ¸Õ²Õ» Õ­Õ¡Õ²Õ¡Õ² Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¹Õ¸Ö‚Õ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¯ÕµÕ¡Õ¶Ö„Õ¶ Õ¸Ö‚ Õ¡Õ¼Õ¸Õ²Õ»Õ¸Ö‚Õ©ÕµÕ¸Ö‚Õ¶Õ¨, Õ«Õ¶Õ¹ÕºÕ¥Õ½ Õ¶Õ¡Ö‡ նրանց Õ½Õ¥ÖƒÕ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¸Ö‚Õ©ÕµÕ¸Ö‚Õ¶Õ¨, դպրոցները Ö‡ քաղաքացիական Õ¡ÕµÕ¬ Ö…Õ¢ÕµÕ¥Õ¯Õ¿Õ¶Õ¥Ö€: Ô±Õ¾Õ¥Õ¬Õ«Õ¶, Õ¡ÕµÕ¤ Õ°Õ¡Ö€Õ±Õ¡Õ¯Õ¸Ö‚Õ´Õ¶Õ¥Ö€Õ¶ Õ¡ÕµÕ¬ թիրախներից Õ¹Õ¥Õ¶ Õ¿Õ¡Ö€Õ¢Õ¥Ö€Õ¡Õ¯Õ¾Õ¥Õ¬ Ö‡ Õ¶Õ¥Ö€Õ¡Õ¼Õ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ Ö…Õ¤Õ¸Ö‚ÕªÕ«, Õ°Ö€Õ©Õ«Õ¼Õ¶Õ¥Ö€Õ«, Õ°Ö€Õ¥Õ¿Õ¡Õ¶Õ¸Ö‚, Õ°Õ¡Ö€Õ¾Õ¡Õ®Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¡Õ¶Ö…Õ¤Õ¡Õ¹Õ¸Ö‚ Õ©Õ¼Õ¹Õ¸Õ² Õ½Õ¡Ö€Ö„Õ¥Ö€Õ« Ö‡ Õ¶Õ¸Ö‚ÕµÕ¶Õ«Õ½Õ¯ Õ´Õ«Õ»Õ¡Õ¦Õ£Õ¡ÕµÕ¶Õ¸Ö€Õ¥Õ¶ Õ¡Ö€Õ£Õ¥Õ¬Õ¾Õ¡Õ® Õ¦Õ¥Õ¶Ö„Õ¥Ö€Õ« Ö‡ Õ´Õ¥Õ©Õ¸Õ¤Õ¶Õ¥Ö€Õ« Õ¬Õ¡ÕµÕ¶ Õ¯Õ«Ö€Õ¡Õ¼Õ¸Ö‚Õ´:

Սեպտեմբերի 27-ից Õ« Õ¾Õ¥Ö€ Ô±Õ¤Ö€Õ¢Õ¥Õ»Õ¡Õ¶Õ« Õ°Ö€Õ©Õ«Õ¼Õ¡ÕµÕ«Õ¶ հարվածներից, հրետակոծություններից Ö‡ ԱԹՍ-ներից (Õ¶Õ¥Ö€Õ¡Õ¼ÕµÕ¡Õ¬ Õ©Õ¸Ö‚Ö€Ö„Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ «Բայրաքթար») Õ¦Õ¸Õ°Õ¾Õ¥Õ¬ Õ§ Õ¡Õ¼Õ¶Õ¾Õ¡Õ¦Õ¶ 50 Õ­Õ¡Õ²Õ¡Õ² Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ«Õ¹, Õ¡ÕµÕ¤ Õ©Õ¾Õ¸Ö‚Õ´` 1 Õ¥Ö€Õ¥Õ­Õ¡, Ö‡ Õ¾Õ«Ö€Õ¡Õ¾Õ¸Ö€Õ¾Õ¥Õ¬ Õ¡Õ¼Õ¶Õ¾Õ¡Õ¦Õ¶ 163 քաղաքացիական Õ¡Õ¶Õ±, Õ¡ÕµÕ¤ Õ©Õ¾Õ¸Ö‚Õ´` 9 Õ¥Ö€Õ¥Õ­Õ¡: Õ€Õ¡Ö€Õ±Õ¡Õ¯Õ´Õ¡Õ¶ Õ¥Õ¶ Õ¥Õ¶Õ©Õ¡Ö€Õ¯Õ¾Õ¥Õ¬  Արցախի Õ¿Õ¡Ö€Õ¢Õ¥Ö€ Ö„Õ¡Õ²Õ¡Ö„Õ¶Õ¥Ö€ Ö‡ Õ£ÕµÕ¸Ö‚Õ²Õ¥Ö€, Õ¶Õ¥Ö€Õ¡Õ¼ÕµÕ¡Õ¬ Õ´Õ¡ÕµÖ€Õ¡Ö„Õ¡Õ²Õ¡Ö„ Ստեփանակերտը, Õ‡Õ¸Ö‚Õ·Õ«, Õ€Õ¡Õ¤Ö€Õ¸Ö‚Õ©, Õ„Õ¡Ö€Õ¿Õ¸Ö‚Õ¶Õ«, Õ„Õ¡Ö€Õ¿Õ¡Õ¯Õ¥Ö€Õ¿, Ô±Õ½Õ¯Õ¥Ö€Õ¡Õ¶, Õ”Õ¡Ö€Õ¾Õ¡Õ³Õ¡Õ¼, Ô²Õ¥Ö€Õ±Õ¸Ö€ Ö„Õ¡Õ²Õ¡Ö„Õ¶Õ¥Ö€Õ¨, Õ«Õ¶Õ¹ÕºÕ¥Õ½ Õ¶Õ¡Ö‡ Ô¹Õ¡Õ²Õ¡Õ½Õ¥Ö€, ÕŽÕ¡Ö€Õ¤Õ¡Õ·Õ¡Õ¿, Սպիտակշեն, Õ„Õ¡Õ²Õ¡Õ¾Õ¸Ö‚Õ¦, Õ†Õ¥Ö€Ö„Õ«Õ¶ Õ€Õ¸Õ¼Õ¡Õ©Õ¡Õ², Ô±Õ¬Õ¡Õ·Õ¡Õ¶, Õ„Õ¡Õ¿Õ¡Õ²Õ«Õ½ Õ£ÕµÕ¸Ö‚Õ²Õ¥Ö€Õ¨:

Քաղաքացիական բնակչության և քաղաքացիական օբյեկտների թիրախավորումն իրականացվել է հարձակման առաջին իսկ օրվանից՝ ոչ միայն շփման գծի ամբողջ երկայնքով, այլև թիկունքում՝ մինչև 90-100 կմ խորության վրա գտնվող քաղաքներում և գյուղերում:

Խաղաղ բնակչության դեմ բարձր ճշգրտության զենքերի կիրառումը վկայում է այդպիսի հարձակումների միտումնավոր լինելու մասին: Օրինակ, իսրայելական բարձր ճշգրտության «Հարոպ» անօդաչու թռչող սարքը սեպտեմբերի 27-ին Հադրութում թիրախավորել է քաղաքացիական մեկ անձ և մեկ տուն: Նույն կերպ, հրթիռները, ներառյալ բալիստիկ հրթիռները, թիրախավորել են մայրաքաղաք Ստեփանակերտի և այլ քաղաքների խաղաղ բնակչությանը և բնակելի տները, մինչդեռ այդ տարածքներում ռազմական որևէ օբյեկտ տեղակայված չի եղել:

Տուժած շրջաններում փրկվածները ստիպված են եղել ընտանիքներով լքել իրենց տները՝ վախենալով սեփական կյանքի համար: Այս ագրեսիայի պատճառով արձանագրված մարդկային զոհերի թիվը դրդել է մարդու իրավունքների պաշտպանին անհապաղ հետաքննություն սկսել, այդ թվում՝ մշտադիտարկման և փաստերի հայտնաբերման ընթացակարգեր:

Հաշվի առնելով բոլոր հանգամանքներում, հատկապես ճգնաժամային իրավիճակներում, երեխաների իրավունքների պաշտպանության և ապահովման հատուկ կարևորությունը՝ Արցախի Մարդու իրավունքների պաշտպանը անհրաժեշտ է համարում ներկայացնել հետաքննության արդյունքները՝ կապված այն ազդեցության հետ, որ Ադրբեջանի կողմից շարունակվող ռազմական գործողություններն ունեն Արցախի երեխաների բնականոն կյանքի վրա՝ հրավիրելով ՄԱԿ-ի, ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ի, ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի, ՄԱԿ-ի Երեխայի իրավունքների կոմիտեի, ԵԽ մարդու իրավունքների հանձնակատարի և միջազգային այլ շահագրգիռ կառույցների ուշադրությունը` արձագանքելու առկա իրավիճակին՝ Արցախի երեխաների իրավունքների հետագա կոպիտ խախտումները կանխելու նպատակով: