Զեկույց` 2023 թվականի մարտի 5-ին ադրբեջանական զինված ուժերի դիվերսիոն խմբի կողմից իրականացված ահաբեկչական գործողության մասին

2020 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ« Õ¶Õ¸ÕµÕ¥Õ´Õ¢Õ¥Ö€Õ« 9-Õ«Õ¶ Õ€Õ¡ÕµÕ¡Õ½Õ¿Õ¡Õ¶Õ«, Ô±Õ¤Ö€Õ¢Õ¥Õ»Õ¡Õ¶Õ« Ö‡ Ռուսաստանի Ô´Õ¡Õ·Õ¶Õ¸Ö‚Õ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ²Õ¥Õ¯Õ¡Õ¾Õ¡Ö€Õ¶Õ¥Ö€Õ« կողմից Õ½Õ¿Õ¸Ö€Õ¡Õ£Ö€Õ¾Õ¡Õ® Õ€Ö€Õ¡Õ¤Õ¡Õ¤Õ¡Ö€Õ« Õ°Õ¡Õ½Õ¿Õ¡Õ¿Õ´Õ¡Õ¶ Õ´Õ¡Õ½Õ«Õ¶ Õ¥Õ¼Õ¡Õ¯Õ¸Õ²Õ´ հայտարարությունից Õ°Õ¥Õ¿Õ¸ Õ¨Õ¶Õ¯Õ¡Õ® ÕªÕ¡Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ°Õ¡Õ¿Õ¾Õ¡Õ®Õ¸Ö‚Õ´ Õ¡Õ¤Ö€Õ¢Õ¥Õ»Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¯Õ¸Õ²Õ´Õ¨ ÕºÕ¡Ö€Õ¢Õ¥Ö€Õ¡Õ¢Õ¡Ö€ Õ¯Õ¸ÕºÕ¿Õ¸Ö€Õ¥Õ¶ Õ­Õ¡Õ­Õ¿Õ¥Õ¬ Õ§ Õ°Õ¡ÕµÕ¿Õ¡Ö€Õ¡Ö€Õ¸Ö‚Õ©ÕµÕ¡Õ¶ դրույթները՝ Õ¤Õ«Õ´Õ¥Õ¬Õ¸Õ¾ Õ¼Õ¡Õ¦Õ´Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ էսկալացիաների, Õ­Õ¡Õ©Õ¡Ö€Õ¥Õ¬Õ¸Õ¾ Արցախում (Ô¼Õ¥Õ¼Õ¶Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ‚Õ¡Ö€Õ¡Õ¢Õ¡Õ²Õ¸Ö‚Õ´) Õ­Õ¡Õ²Õ¡Õ² Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¹Õ¸Ö‚Õ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¸Õ¶ Õ¯ÕµÕ¡Õ¶Ö„Õ¶ Õ¸Ö‚ Õ£Õ¸Ö€Õ®Õ¸Ö‚Õ¶Õ¥Õ¸Ö‚Õ©ÕµÕ¸Ö‚Õ¶Õ¨, Ö†Õ«Õ¦Õ«Õ¯Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Ö‡ Õ°Õ¸Õ£Õ¥Õ¢Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ°Õ¡Ö€Õ±Õ¡Õ¯Õ¸Ö‚Õ´Õ¶Õ¥Ö€ Ö‡ Õ¢Õ¼Õ¶Õ¸Ö‚Õ©ÕµÕ¸Ö‚Õ¶ Õ¯Õ«Ö€Õ¡Õ¼Õ¥Õ¬Õ¸Õ¾ քաղաքացիական Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¹Õ¸Ö‚Õ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¶Õ¯Õ¡Õ¿Õ´Õ¡Õ´Õ¢, Õ­Õ¡ÖƒÕ¡Õ¶Õ¥Õ¬Õ¸Õ¾ Õ¯Õ¥Õ¶Õ½Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¶Õ·Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¸Ö‚Õ©ÕµÕ¡Õ¶ ենթակառուցվածքների Õ¡Õ·Õ­Õ¡Õ¿Õ¡Õ¶Ö„Õ¶Õ¥Ö€Õ¶ Õ¸Ö‚ Õ­Õ¡Õ©Õ¡Ö€Õ¥Õ¬Õ¸Õ¾ Õ£ÕµÕ¸Ö‚Õ²Õ¡Õ¿Õ¶Õ¿Õ¥Õ½Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¡Õ·Õ­Õ¡Õ¿Õ¡Õ¶Ö„Õ¶Õ¥Ö€Õ¨Ö‰

Õ€Ö€Õ¡Õ¤Õ¡Õ¤Õ¡Ö€Õ« Õ°Õ¡Õ½Õ¿Õ¡Õ¿Õ´Õ¡Õ¶Õ¨ Õ°Õ¡Õ»Õ¸Ö€Õ¤Õ¡Õ® ÕªÕ¡Õ´Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ°Õ¡Õ¿Õ¾Õ¡Õ®Õ¸Ö‚Õ´ Õ¡Ö€Õ±Õ¡Õ¶Õ¡Õ£Ö€Õ¾Õ¥Õ¬ Õ§ Ô±Õ¤Ö€Õ¢Õ¥Õ»Õ¡Õ¶Õ« Õ¦Õ«Õ¶Õ¾Õ¡Õ® Õ¸Ö‚ÕªÕ¥Ö€Õ« կողմից Արցախի (Ô¼Õ¥Õ¼Õ¶Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ‚Õ¡Ö€Õ¡Õ¢Õ¡Õ²Õ«)  ÕªÕ¸Õ²Õ¸Õ¾Ö€Õ¤Õ« Õ¶Õ¯Õ¡Õ¿Õ´Õ¡Õ´Õ¢ հանցավոր Õ¸Õ¿Õ¶Õ±Õ£Õ¸Ö‚Õ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¡Õ¾Õ¥Õ¬Õ« Ö„Õ¡Õ¶ 150 Õ¤Õ¥ÕºÖ„, Õ¸Ö€Õ« Õ°Õ¥Õ¿Ö‡Õ¡Õ¶Ö„Õ¸Õ¾ Õ½ÕºÕ¡Õ¶Õ¾Õ¥Õ¬ Õ§ 21 Õ¡Õ¶Õ± (6-ը՝ քաղաքացիական, 15-ը՝ Õ¦Õ«Õ¶Õ¾Õ¸Ö€Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶), Õ½ÕºÕ¡Õ¶Õ¸Ö‚Õ©ÕµÕ¡Õ¶ ÖƒÕ¸Ö€Õ±Õ« ենթարկվել՝ 166 Õ¡Õ¶Õ± (79-ը՝ քաղաքացիական, 87-ը՝ Õ¦Õ«Õ¶Õ¾Õ¸Ö€Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶), Õ°Ö€Õ¡Õ¦Õ¥Õ¶Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¾Õ«Ö€Õ¡Õ¾Õ¸Ö€Õ¸Ö‚Õ´ Õ§ ստացել Ö‡ Ö†Õ«Õ¦Õ«Õ¯Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¢Õ¼Õ¶Õ¸Ö‚Õ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¥Õ¶Õ©Õ¡Ö€Õ¯Õ¾Õ¥Õ¬ 71 Õ¡Õ¶Õ± (20-ը՝ քաղաքացիական Õ¡Õ¶Õ±): Ադրբեջանցիների կողմից Õ°Õ¡ÖƒÕ·Õ¿Õ¡Õ¯Õ¾Õ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ Õ¿Ö€Õ¡Õ¶Õ½ÕºÕ¸Ö€Õ¿Õ¡ÕµÕ«Õ¶ միջոցներ, Õ¿Õ¡Ö€Õ¢Õ¥Ö€ Õ¿Õ¥Õ½Õ¡Õ¯Õ« Õ°Ö€Õ¡Õ¦Õ¥Õ¶Õ¡ÕµÕ«Õ¶ զինատեսակներից Õ¸Ö‚Õ²Õ«Õ² Õ©Õ«Ö€Õ¡Õ­Õ¡Õ¾Õ¸Ö€Õ¾Õ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ Õ¢Õ¶Õ¡Õ¯Õ¥Õ¬Õ« Õ¿Õ¶Õ¥Ö€, Õ¾Õ¶Õ¡Õ½Õ¾Õ¥Õ¬ Õ¯Õ¡Õ´ ոչնչացվել Õ¥Õ¶ Õ£ÕµÕ¸Ö‚Õ²Õ¡Õ¿Õ¶Õ¿Õ¥Õ½Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¿Õ¥Õ­Õ¶Õ«Õ¯Õ¡ Ö‡ Õ¿Ö€Õ¡Õ¶Õ½ÕºÕ¸Ö€Õ¿Õ¡ÕµÕ«Õ¶ միջոցներ, Õ­Õ¡Õ²Õ¡Õ² բնակչությունից Õ°Õ¡ÖƒÕ·Õ¿Õ¡Õ¯Õ¾Õ¥Õ¬ Õ§ Õ´Õ¡Õ¶Ö€ Ö‡ Õ­Õ¸Õ·Õ¸Ö€ Õ¥Õ²Õ»Õ¥Ö€Õ¡Õ¾Õ¸Ö€ Õ¡Õ¶Õ¡Õ½Õ¸Ö‚Õ¶Õ¶Õ¥Ö€, Õ°Ö€Õ¯Õ«Õ¦Õ¾Õ¥Õ¬ Õ¥Õ¶ Õ¡ÕµÕ£Õ«Õ¶Õ¥Ö€Ö‰

Ավելին՝ Արցախի (Լեռնային Ղարաբաղի) ժողովրդին ճնշելու, հոգեբանական և ֆիզիկական ահաբեկման ենթարկելու նպատակով 2022 թվականի դեկտեմբերի 12-ից ադրբեջանական կառավարական գործակալները բնապահպանական կեղծ պատրվակով փակել են Արցախը Հայաստանին և արտաքին աշխարհին կապող միակ ճանապարհը՝ Գորիս-Ստեփանակերտ մայրուղին, որն անցնում է Եռակողմ հայտարարությամբ սահմանված Լաչինի միջանցքով։ Շրջափակումը հանգեցրել է մարդկանց տարրական իրավունքների՝ բավարար կենսամակարդակի, ազատ տեղաշարժի, առողջության պահպանման, կրթության և մի շարք այլ իրավունքների կոպտագույն խախտումների։

86 օր շարունակվող շրջափակման պայմաններում ադրբեջանական կողմը փետրվար ամսվա վերջից և մարտ ամսվա սկզբներից վերստին սկսել է պարբերաբար դիմել զինված հարձակումների։

Այսպես՝ 2023 թվականի փետրվարի 28-ին ժամը 16:55-ի սահմաններում ադրբեջանական մարտական դիրքերից հրաձգային տարբեր տրամաչափի զենքերով կրակահերթեր են արձակվել Մարտունու շրջանի Մյուրիշեն գյուղի 53-ամյա Ա. Ավանեսյանի ուղղությամբ, որը Բերդաշեն գյուղի վարչական տարածքի «Ասֆալտեն տակ» կոչվող տեղամասում «Ջոնդեր» մակնիշի տրակտորով գյուղատնտեսական աշխատանքներ էր իրականացնում: Կրակահերթերի հետևանքով գյուղատնտեսական աշխատանքները դադարեցվել են։

2023 թվականի մարտի 1-ին Բերդաշեն գյուղի «Դավալա» կոչվող տեղամասում ադրբեջանական կողմը հրաձգային զինատեսակներից կրակահերթ է արձակել «Բելառուս» մակնիշի տրակտորով գյուղատնտեսական աշխատանքներ իրականացնող՝ Բերդաշեն համայնքի 59-ամյա Ս. Վարդանյանի ուղղությամբ: Գյուղատնտեսական աշխատանքները ստիպված դադարեցվել են:

Հաջորդող օրերին շփման գծի տարբեր հատվածներում ադրբեջանական կողմը խախտել է հրադադարը՝ թիրախավորելով ռազմական ու քաղաքացիական տարբեր օբյեկտներ:

2023 Õ©Õ¾Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ« Õ´Õ¡Ö€Õ¿Õ« 5-Õ«Õ¶ Õ¡Õ¤Ö€Õ¢Õ¥Õ»Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¯Õ¸Õ²Õ´Õ¨ Õ¤Õ«Õ´Õ¥Õ¬ Õ§ Õ¶Õ¸Ö€ Õ¡Õ°Õ¡Õ¢Õ¥Õ¯Õ¹Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ£Õ¸Ö€Õ®Õ¸Õ²Õ¸Ö‚Õ©ÕµÕ¡Õ¶, մասնավորապես՝ Õ¡Õ¤Ö€Õ¢Õ¥Õ»Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¦Õ«Õ¶Õ¾Õ¡Õ® Õ¸Ö‚ÕªÕ¥Ö€Õ« Õ¤Õ«Õ¾Õ¥Ö€Õ½Õ«Õ¸Õ¶ Õ­Õ¸Ö‚Õ´Õ¢Õ¨ Õ°Õ¡Õ¿Õ¥Õ¬ Õ§ Արցախի (Ô¼Õ¥Õ¼Õ¶Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ‚Õ¡Ö€Õ¡Õ¢Õ¡Õ²Õ«)  Ö‡ Ô±Õ¤Ö€Õ¢Õ¥Õ»Õ¡Õ¶Õ« Õ¦Õ«Õ¶Õ¾Õ¡Õ® ուժերի՝ ÔµÕ¼Õ¡Õ¯Õ¸Õ²Õ´ Õ°Õ¡ÕµÕ¿Õ¡Ö€Õ¡Ö€Õ¸Ö‚Õ©ÕµÕ¡Õ´Õ¢ Õ½Õ¡Õ°Õ´Õ¡Õ¶Õ¾Õ¡Õ® Õ·ÖƒÕ´Õ¡Õ¶ Õ£Õ«Õ®Õ¨ Ö‡ Õ°Õ¡Ö€Õ±Õ¡Õ¯Õ¸Ö‚Õ´ Õ£Õ¸Ö€Õ®Õ¥Õ¬ Արցախի Õ€Õ¡Õ¶Ö€Õ¡ÕºÕ¥Õ¿Õ¸Ö‚Õ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¶Õ¥Ö€Ö„Õ«Õ¶ Õ£Õ¸Ö€Õ®Õ¥Ö€Õ« Õ¶Õ¡Õ­Õ¡Ö€Õ¡Ö€Õ¸Ö‚Õ©ÕµÕ¡Õ¶ ոստիկանության՝ Ստեփանակերտից Õ¸Ö‚Õ²Ö‡Õ¸Ö€Õ¾Õ¡Õ® Õ´Õ¥Ö„Õ¥Õ¶Õ¡ÕµÕ« Õ¾Ö€Õ¡, Õ¸Ö€Õ¨ Õ¥Ö€Õ©Ö‡Õ¥Õ¯Õ¸Ö‚Õ´ Õ§Ö€ Õ·ÖƒÕ´Õ¡Õ¶ գծից Õ·Õ¸Ö‚Ö€Õ» 1 Õ¯Õ´ Õ°Õ¥Õ¼Õ¡Õ¾Õ¸Ö€Õ¸Ö‚Õ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ¾Ö€Õ¡ Õ£Õ¿Õ¶Õ¾Õ¸Õ² Õ³Õ¡Õ¶Õ¡ÕºÕ¡Ö€Õ°Õ¸Õ¾Ö‰

Ô±Õ¤Ö€Õ¢Õ¥Õ»Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¯Õ¸Õ²Õ´Õ« ÕºÕ¡Ö€Õ¢Õ¥Ö€Õ¡Õ¢Õ¡Ö€ Õ¯Ö€Õ¯Õ¶Õ¾Õ¸Õ² հանցագործությունների Õ¾Õ¥Ö€Õ¡Õ¢Õ¥Ö€ÕµÕ¡Õ¬ Արցախի Õ€Õ¡Õ¶Ö€Õ¡ÕºÕ¥Õ¿Õ¸Ö‚Õ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ´Õ¡Ö€Õ¤Õ¸Ö‚ Õ«Ö€Õ¡Õ¾Õ¸Ö‚Õ¶Ö„Õ¶Õ¥Ö€Õ« ÕºÕ¡Õ·Õ¿ÕºÕ¡Õ¶Õ¨ Õ´Õ·Õ¿Õ¡ÕºÕ¥Õ½ Ö‡ Õ°Õ¥Õ¿Ö‡Õ¸Õ²Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶Õ¸Ö€Õ¥Õ¶ տեղեկացրել Õ§ Õ´Õ«Õ»Õ¡Õ¦Õ£Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ¯Õ¡Õ¦Õ´Õ¡Õ¯Õ¥Ö€ÕºÕ¸Ö‚Õ©ÕµÕ¸Ö‚Õ¶Õ¶Õ¥Ö€Õ« Ö‡ Õ«Ö€Õ¡Õ¾Õ¡ÕºÕ¡Õ·Õ¿ÕºÕ¡Õ¶ Õ°Õ¡Õ´Õ¡ÕµÕ¶Ö„Õ« ներկայացուցիչներին՝ ÕºÕ¡Õ°Õ¡Õ¶Õ»Õ¥Õ¬Õ¸Õ¾ Õ±Õ¥Õ¼Õ¶Õ¡Ö€Õ¯Õ¥Õ¬ Õ¡Õ¶Õ°Ö€Õ¡ÕªÕ¥Õ·Õ¿ Õ°Ö€Õ¡Õ¿Õ¡Õº միջոցառումներ Õ«Ö€Õ¡Õ¾Õ«Õ³Õ¡Õ¯Õ« հասցեական Õ£Õ¶Õ¡Õ°Õ¡Õ¿Õ´Õ¡Õ¶ Ö‡ Արցախի (Ô¼Õ¥Õ¼Õ¶Õ¡ÕµÕ«Õ¶ Õ‚Õ¡Ö€Õ¡Õ¢Õ¡Õ²Õ«) ÕªÕ¸Õ²Õ¸Õ¾Ö€Õ¤Õ« Õ«Ö€Õ¡Õ¾Õ¸Ö‚Õ¶Ö„Õ¶Õ¥Ö€Õ« ÕºÕ¡Õ·Õ¿ÕºÕ¡Õ¶Õ¸Ö‚Õ©ÕµÕ¡Õ¶ Õ«Ö€Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ´Õ¥Õ­Õ¡Õ¶Õ«Õ¦Õ´Õ¶Õ¥Ö€Õ« Õ¶Õ¥Ö€Õ¤Ö€Õ´Õ¡Õ¶ Õ°Õ¡Õ´Õ¡Ö€Ö‰  Ô±ÕµÕ¶Õ¸Ö‚Õ¡Õ´Õ¥Õ¶Õ¡ÕµÕ¶Õ«Õ¾, Õ« Õ°Õ¥Õ³Õ¸Ö‚Õ¯Õ½ Õ¢Õ¸Õ¬Õ¸Ö€ Õ¡Õ°Õ¡Õ¦Õ¡Õ¶Õ£Õ¥Ö€Õ«, Õ«Ö€Õ¡Õ¾Õ«Õ³Õ¡Õ¯Õ¨ Õ·Õ¡Ö€Õ¸Ö‚Õ¶Õ¡Õ¯Õ¸Ö‚Õ´ Õ§ Õ¬Õ¡Ö€Õ¾Õ¡Õ® մնալ՝ Õ½ÕºÕ¡Õ¼Õ¶Õ¡Õ¬Õ¸Õ¾ Արցախի 120 000 ÕªÕ¸Õ²Õ¸Õ¾Ö€Õ¤Õ« Õ¯ÕµÕ¡Õ¶Ö„Õ«Õ¶, Õ¡Õ¼Õ¸Õ²Õ»Õ¸Ö‚Õ©ÕµÕ¡Õ¶Õ¨, Ö†Õ«Õ¦Õ«Õ¯Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Ö‡ Õ°Õ¸Õ£Õ¥Õ¢Õ¡Õ¶Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ¡Õ¶Õ±Õ¥Õ¼Õ¶Õ´Õ­Õ¥Õ¬Õ«Õ¸Ö‚Õ©ÕµÕ¡Õ¶Õ¨ Ö‡ Õ¿Õ¡Ö€Ö€Õ¡Õ¯Õ¡Õ¶ Õ«Ö€Õ¡Õ¾Õ¸Ö‚Õ¶Ö„Õ¶Õ¥Ö€Õ«Õ¶Ö‰

Ադրբեջանի կողմից շարունակվող շրջափակումը, ինչպես նաև պարբերաբար և հետևողականորեն իրականացվող զինված հարձակումները նպատակ են հետապնդում ֆիզիկական և հոգեբանական ահաբեկմամբ, կյանքի համար անտանելի պայմանների ստեղծմամբ էթնիկ զտման ենթարկելու Արցախը և ոչնչացնելու Արցախի բնիկ հայկական բնակչությանը։

Սույն զեկույցը ներկայացնում է ադրբեջանական զինված ուժերի դիվերսիոն խմբի կողմից 2023 թվականի մարտի 5-ին իրականացված ահաբեկչական գործողության վերաբերյալ Արցախի Հանրապետության մարդու իրավունքների պաշտպանի աշխատակազմի կողմից իրավասու մարմիններից և բաց աղբյուրներից հավաքագրված փաստերն ու տեղեկությունները։ Դեպքի մանրամասները ճշտվել են մեքենայից ողջ մնացած միակ անձի՝ վիրավորված Դավիթ Աշոտի Հովսեփյանի հետ հարցազրույցի, ինչպես նաև հասանելի տեսանյութերի վերլուծության միջոցով:

Զեկույցը պատրաստվել է բաց և փակ տարբերակով հայերեն և անգլերեն լեզուներով։